تابناک فارس به نقل از خبرگزاری دانشجو: استفاده از پساب در کشاورزی دارای مزایای قابل توجهی است، اما در صورت رعایت نشدن استاندارد‌های مشخص شده از طریق نهاد‌های مسئول می‌تواند خطرات قابل توجهی برای سلامت عمومی ایجاد کند، که این خطرات به ویژه زمانی که از فاضلاب تصفیه نشده برای آبیاری محصولات استفاده می‌شود، غیر قابل اغماض و چشم پوشی است.
کشاورزان اغلب جایگزینی جز استفاده از فاضلاب تصفیه نشده ندارند، زیرا تصفیه فاضلاب وجود ندارد و آب شیرین یا در دسترس نیست یا بسیار گران است. خطرات عمده استفاده از فاضلاب برای سلامت عمومی مواد میکروبی و شیمیایی موجود در آن است.
استفاده از فاضلاب در کشاورزی همچنین می‌تواند خطرات زیست محیطی را در قالب آلودگی خاک و آب‌های زیرزمینی ایجاد کند. اما در صورت برنامه ریزی، اجرا و مدیریت صحیح، آبیاری با استفاده از پساب دارای شرایط استاندارد، می‌تواند مزایای متعددی برای محیط زیست و همچنین کشاورزی و مدیریت منابع آب داشته باشد. با توجه به این خطرات و مزایا، کشور‌هایی که به دنبال بهبود استفاده از فاضلاب در کشاورزی هستند باید خطرات را به ویژه برای سلامت عمومی کاهش دهند و منافع را به حداکثر برسانند.
متأسفانه، در چندین سال اخیر تا قبل از بروز خشکسالی، آب مورد نیاز کشاورزان در بخشی از شهر شیراز، از سه جوی اسلام‌لو، مهرزاد و هزارپیچ تأمین می‌شد. پس از شروع دوره خشکسالی هر سه جوی خشک گردیده و کشاورزان مجبور به استفاده از فاضلاب برای آبیاری زمین‌های کشاورزی نمودند.
به علت استقرار تصفیه‌خانه شماره ۱ در شرق شیراز، بیشتر فاضلاب‌های خانگی و کارگاهی شیراز هم به این سمت هدایت می‌شود و این امر باعث شده که بار اضافی وارده تصفیه خانه شود.
این بار اضافی که وارد تصفیه خانه شماره ۱ شیراز می‌شود موجب شده به سمت دریاچه نمک هدایت شود. ولی کشاورزان منطقه با استفاده از جوی‌های خالی مهرزاد و جوی اسلام لو فاضلاب را به سمت شمال شرق و تا رودخانه خشک سوق داده و در ادامه تا دشت کفترک امتداد داده‌اند. بیش از دو دهه است که این کار یعنی آبیاری با فاضلاب در این منطقه رواج دارد.
بر اساس مقایسه عکس‌های هوایی دهه ۲۰۰۰ میلادی با تصاویر هوایی سال ۲۰۲۲، مشاهده می‌شود که با تخریب حریم دریاچه نمک و پناهگاه حیات‌وحش و تصاحب زمین‌های منابع ملی، میزان زمین‌های کشاورزی به نسبت دوره قبل از خشکسالی نه تنها کمتر نشده است، بلکه به طور چشمگیری افزایش‌یافته و متخلفین با اتکا به درآمد هنگفت از طریق فاضلاب، هر غیرممکنی را ممکن ساخته اند.
کشت غالب در محدوده شرق شیراز، گندم، جو، ذرت و یونجه می‌باشد و قسمت‌های کوچکی به کشت برنج اختصاص‌داده‌شده است. در شرایط فعلی تقریباً فاضلاب رودخانه میان‌رود پایگاه هوایی و شهرک صنعتی هم متأسفانه وارد دریاچه نمک می‌شود و این امر شاید عمل ما مبنی‌بر هدایت فاضلاب کنارگذر تصفیه‌خانه ۱ به دریاچه مهارلو، صرفا تا احداث تصفیه‌خانه جدید، قابل توجیه باشد؛ چون درهرصورت آب و نمک دریاچه مهارلو بسیار آلوده است.
با انجام نمونه‌برداری ساده و اندازه‌گیری سطح فلزات سنگین در محصولات کشت شده در این منطقه نیز، می‌توان عدم صلاحیت مصرف محصولات کشاورزی منطقه را اعلام کرد. در جهت مستندسازی مشکلات بهداشتی موجود، در تاریخ ۵/۶/۱۴۰۱ به منظور تعیین مشخصات فیزیکی و شیمیایی جریان فاضلاب و پساب، یک نمونه از محل ادغام جریان رواناب‌ها با منشا نامعلوم و یک نمونه از محل خروجی پساب تصفیه‌خانه شماره یک شیراز تهیه شد و به آزمایشگاه معتبر فرستاده شد. گزارش نتایج توسط آزمایشگاه معتبر، در جدول زیر ارائه می‌شود:
پارامترهای فیزیکی و شیمیایی اندازه‌گیری شده در پساب تصفیه‌خانه و فاضلاب خام
از آنجایی که محصولات کشاورزی منطقه نیز با جریان آب مذکور آبیاری می‌شود و با توجه به اینکه محصول کشاورزی غالب در منطقه، گندم است، گندم کشت شده در زمین‌های منطقه نیز جهت اندازه‌گیری فلزات سنگین مهم، به آزمایشگاه ارسال شد. نتایج اندازه‌گیری فلزات سنگین در محصول گندم، در جدول زیر گزارش شده است. مقایسه نتایج غلظت‌ها با استاندارد شماره ۱۲۹۶۸ منتشر شده توسط موسسه استاندارد و تحقیقات ایران، غلظت سرب در گندم تقریبا ۵ برابر مقدار استاندارد اعلام شده می‌باشد.
غلظت فلزات سنگین اندازه‌گیری شده در گندم کشت شده در منطقه
