تهران دیگر روی خوش به خود ندید بلکه دود و آلودگی هوایش را نابود کرد. در این میان درختان چنار و باغهای تهران اولین قربانیان پایتخت شدند. کار به جایی رسید که این روزها تهران دیگر نه چنار دارد نه نفس. پایتخت به شهر دود و آهن تبدیل شده است. در گوشه گوشههای شهر به جای درخت برج و ساختمان ساختهاند. شاید اگر روزگاری میگفتند تهران انار ندارد الان این خطر وجود دارد که روزی برسد که تهران دیگر درخت هم نداشته باشد. در این بین سرنوشت چنارهای خیابان ولیعصر به عنوان خاطرهانگیزترین خیابان این شهر وخیمتر از همیشه است. این روزها یکی از دغدغههای شهروندان تهرانی چنارهایی است که در کنار این خیابان آرام آرام در حال خشک شدن هستند. این نگرانی تا جایی پیش رفته است که در فصل تابستان هم شاهد خشک شدن چنارهای تهران به دلیل آلودگی هوا و کمآبی هستیم.
تهران یکی از استانهایی است که به رغم موقعیت جغرافیایی که در آن قرار گرفته، از جنگلهای طبیعی و پوشش گیاهی ویژه و منحصر بهفردی برخوردار بوده است. استان تهران در طول چند سال گذشته علاوهبر مشکلات زیستمحیطی نظیر آلودگی هوا، کوهخواری و زمینخواریها با مشکلات دیگری نیز دست و پنجه نرم کرده است. باغها و جنگلهای طبیعی تهران براثر ساخت و سازهای غیرقانونی از بین رفتهاند و پوششهای گیاهی دستساز نیز در سالهای اخیر در معرض خطر نابودی قرار گرفتهاند.
مصطفی پرویزی مقدم معاون حفاظت و امور اراضی ادارهی کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان تهران در همایش «حامیان محیطزیست» از کمتر شدن سالیانه مساحت پارکهای جنگلی تهران خبر داده و گفته است: «پارک جنگلی چیتگر که هزار و ۴۵۰ هکتار بود، اکنون فقط ۸۴۰ هکتار از عرصههای دست کاشت آن باقی مانده است و بخشهایی به علت احداث اتوبان و یا عملیات عمرانی تخریب شده.»
محمد درویش، فعال محیط زیست با اشاره به خطرات پیشروی محیط زیست شهر تهران گفت: «اگر پوششهای گیاهی تهران را در عکسهای هوایی مربوط به سال ٣٥ با پوشش گیاهی امروز تهران مقایسه کنیم متوجه خواهیم شد که ٧٠ درصد پوشش گیاهی در تهران را از دست دادهایم.» او در ادامه گفت: «اگر بخواهیم نرخ بیابان زایی را در پهنه ٧٠ هزار هکتاری که تهران در آن قرار گرفته با گستره کشور مقایسه کنیم ملاحظه خواهیم کرد که دست کم نرخ بیابانزایی در تهران سه برابر متوسط کشور بوده است.»
درویش با اشاره به وعدهها و اظهارات مسئولین و دولت مردان در رابطه با محیط زیست تهران گفت: «آمارهای تخریب محیط زیست تهران به رغم همه اظهارات و سخنان دلپذیری است که در طول نیم قرن اخیر توسط مسئولین حفظ پوشش گیاهی گفته شده است.» این فعال محیط زیست در ادامه گفت: «همیشه آمارهایی که معاونت فضای سبز شهرداری تهران در همه دورانها منتشر کرده نشاندهنده این بوده است که در طول مدیریت شهردارهای تهران دست کم ٢٠ تا ٣٠ درصد بر وسعت درخت کاریها و پارکها افزوده شده اما چگونه است که برخلاف افزوده شدن بر وسعت فضای سبز، فاجعه بیابانزایی در تهران اتفاق افتاده است؟ مشخص است که آمارها دروغ است.»
درویش در ادامه گفت: «ما اغلب باغهای ارزشمند شمال شهر و بسیاری از رویشگاههای دست کاشت را در غرب تهران از دست دادهایم. همچنین پوشش گیاهی اراضی مرتفع دامنههای جنوبی البرز را تا ارتفاع هزار و ٨٠٠ متر به بهانه سازههای مختلف از دست دادهایم.»
وی دلیل از بین رفتن پوشش گیاهی تهران را سکوت و انفعال و آزمندی حاکم بر مدیریت شهر تهران عنوان کرد و گفت: «ما به بهانه تامین ملاحظات اقتصادی، محیط زیست را ضبح کردهایم.» درویش با اشاره به آلودگی هوای تهران در چند هفته گذشته بیان کرد: «این درختان هستند که اکسیژن تولید میکنند و در تعدیل اقلیمی یاری دهنده هستند و به افزایش ظرفیت گرمایی ویژه منطقه کمک میکنند و باعث کاهش ذرات گرد و غبار میشوند و آشیانی را برای حضور پرندگان فراهم میکنند. متاسفانه با از بین رفتن درختان و پوشش گیاهی شرایط زیست محیطی ایران رو به سقوط میرود و بدهکاری اکولوژیکی تسریع میشود.»
چه باید کرد؟
درویش به راهکارهای حفاظت از محیط زیست اشاره کرد و افزود: «مدیریت حاکم بر شهر تهران باید روند فروش تراکم را متوقف کند و اجازه ندهد که هیچ ساختمانی با سنی کمتر از ٦٠ سال مجوز ساخت و ساز بگیرد. باید به سرعت روند اتوبان سازی و تونل ساختن و پل ساختن را متوقف کند و در عوض هزینهها را صرف گسترش شتابناک مترو کند. ما باید کاری کنیم تا سوار شدن بر خودروهای شخصی سودی نداشته باشد و به جای آن صاحبان خودروهای شخصی به سمت استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی بروند. دوچرخه به صورتی ارزان قیمت و همهگیر با معابری امن در شهر تهران فراهم شود و رهبران مذهبی باید در این امر ورود کنند و هنجاری که به نیمی از جمعیت ایران یعنی زنان اجازه استفاده از دوچرخه را نمیدهد از بین رود. اگر قرار است که تهران، اصفهان، تبریز، قم و مشهد، اراک شهرهای قابل سکونت باشند حتما باید روش کار خود را تغییر دهند.»
ایرانی بدون طبیعت
درویش همچنین گفت: «ما در همدان، قزوین، مشهد، شیراز شاهد تخریب بسیار نگران کننده باغها هستیم. متاسفانه باغ شهرهای قزوین، قصرالدشت و نارنجستانهای زیبای شیراز را از دست دادهایم و بسیاری از باغها در همدان قربانی توسعه و ساخت و ساز شدهاند و مشهد نیز درگیر کوه خواری است. این روند در حال گسترش به شهرهایی مثل ارومیه، منطقه شازند در اراک رسیده است و اکنون نیز کوه صاحب الزمان در کرمان در حال تخریب است.»