تابناک اصفهان: شهرداری ها را یکی از نهادهای تقریبا خودمختار در کشور می توان دانست که به لحاظ برخورداری از بودجه مستقل و قدرت می توان مدیریت شبهقوهای برای آن قائل شد.
همین مدیریت که شهرداریها را به یک دولت در نمونه کوچک خود یعنی "شهر" تبدیل کرده است، سبب شده تا هم مزیتهای یک دولت و هم آسیبهایی که دولتها را تهدید میکند، شامل حال مدیریتهای شهری نیز شود. در همین راستا شهرداریها مانند بسیاری از ادارات دولتی از آسیبهای فساد اداری و مالی در امان نیستند که نمونههایی از دستگیری برخی اعضای شورای شهر در شهرها طی سالهای گذشته، به دلیل فساد اداری و مالی شاهدی بر این مدعا است.
در این راه قوانین متناقض، ناکارآمد و متعدد هم مزید بر علت شده و شهرداریها را به یکی از کانونهای بالقوه برای فساد اداری و مالی تبدیل کرده است. تفسیرهای متعدد از قانون راه را برای بسیاری از رانتخواران باز کرده است تا با توسل به رای خود که برخاسته از قوانینی است که فساد را همپوشانی میکند، قانون را تفسیر کرده و خروجی آن عملی شبه فساد یا فساد باشد.
یکی دیگر از عواملی که سبب نزدیکی فساد به شهرداریها شده است را می توان در نحوه انتخابات شهرداران و نیز چگونگی ورود اعضای شورای شهر به پارلمان شهری دانست. کاندیداهای شورای شهر در کشور ما بدون گذر از فیلتر نهاد نظارتی وارد پارلمان شهری می شوند و همین مسئله زمینه ایجاد رانت را به راحتی باز می کند.
حال همین شوراها که بر نحوه نظارت بر کار آنها نواقص بسیاری وارد است، خود باید ناظر بر اعمال شهرداری ها باشند و این یعنی سیستم نظارتی در کل مجموعه مدیریت شهری که شورای شهر را هم در چرخه خود دارد با کاستی همراه است.
از طرفی وقتی شوراها شهردار را انتخاب میکنند به دلیل برخی ملاحظات سیاسی و جناحی، در بسیاری از موارد اقماض از خطاها را به نظارت و تذکر ترجیح می دهند. سست شدن پایه نظارت و تبدیل شوراهای مردمی به "شوراهای شهرداری" یکی از خروجیهای آسیبزای این روند است.
اما این فقط شوراها نیستند که زمینه فساد بیشتر را در شهرداریها فراهم کرده اند بلکه علل فساد در شهرداریها مانند یک زنجیره به هم متصل است و سهم هرکدام هم به یک نسبت است که در این زنجیره از حلقه درآمدهای انبوه و قدرت هم نباید غافل شد.
جمله معروفی برای اثبات این ادعا وجود دارد و آن هم این است که "هرجا قدرت و ثروت در کنار یکدیگر وجود داشته باشند و خلاء نظارت هم احساس شود، فساد در آنجا رشد خواهد کرد". این حرف در سیستمهای مدیریت شهری ما متاسفانه مصداقهای فراوانی پیدا کرده است که دستگیری برخی اعضای شورای شهر تبریز و یکی از اعضای شورای شهر در خمینی شهر طی ماههای اخیر را از نتایج، حاکمیت این شرایط می توان تعبیر کرد.
درآمدهای انبوه در شهرداریها با سابقه حدود 25 ساله در کشور ما هم می تواند فرصتساز و نیز فرصتسوز باش که با کنار هم قرار گرفتن درآمدهای انبوه با بدهو بستانهای سیاسی در برخی سیستمهای مدیریت شهری، این فرصت بزرگ برای خدمت به شهروندان به یک نقمت بدل شده است.
برج سازی، کوه خواری و زمینخواری مولودهای نامبارک، فساد اداری در شهرها هستند که با بررسی همه عوامل دخیل در بروز فساد در مدیریتهای شهری، تنها راهکاری که برای کنترل قدرت و ثروت در شهرداریها و قرار دادن آنها در مسیر توسعه و سازندگی شهر به نظر میآید افزایش بازوهای نظارتی و یا تقویت نهادهایی است که هماکنون نیز وظیفه نظارت بر شهرداریها را بر عهده دارند اما به دلیل ضعف قانون، این وظیفه به خوبی ایفا نشده است.