تُل (تپه کم‌ارتفاع) تاریخی یونجه‌ای که دیرینگی‌اش به دوره هخامنشی می‌رسد و سفال‌هایی تا دوران اسلامی در سطح آن دیده شده است، در شرایط نگهداری و حفاظتی خوبی به‌سر نمی‌برد. گرداگرد آن را زمین‌های کشاورزی فراگرفته و از سوی کشاورزان و باغداران به آن آسیب‌های برگشت‌ناپذیری وارد شده است. کشاورزان و باغداران هر روزه با ماشین‌آلات سنگین کشاورزی از روی این یادمان تاریخی فرهنگی ارزشمند رد می‌شوند، به گونه‌ای که سطح این تُل کامل صاف و با زمین‌های پیرامون یکسان شده و می‌توان به آسودگی جای لاستیک این ماشین‌آلات را از نزدیک دید. هرچندکه چیزی جز افسوس و دریغ برجای نمی‌گذارد. خار و خاشاک بیشتر بخش‌های این یادمان تاریخی را فراگرفته و سطح آن را پوشانده است. زباله‌های خانگی در پیرامون آن صحنه زشت و ناخوشایندی را به نمایش گذاشته است. جاده آسفالته‌ای که درگذشته این تُل را به دو نیم، تقسیم کرده، از دیگر چالش‌های پیش روی آن است. اما شاید بدترین درد تُل یونجه‌ای داراب، تعیین نشدن حریم و عرصه آن از سوی سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی است که انگیزه‌ای شده تا کشاورزان و باغداران بتوانند به آسودگی و سادگی به آن دست‌اندازی (تجاوز) کرده و آسیب‌های برگشت‌ناپذیری به آن وارد کنند.
روزگار ناخوش یادمان 2500 ساله
یکی از دوستداران میراث فرهنگی شهر داراب که بتازگی از این یادمان تاریخی بازدید کرده، با ابراز گلایه از وضعیت نابسامان تُل یونجه‌ای به جام‌جم می‌گوید: «زمین‌های کشاورزان در عرصه و حریم و گرداگرد این تُل باستانی قرارگرفته، این درحالی است که هنوز هیچ کاوش باستان شناسی و پژوهشی بر روی این یادمان تاریخی فرهنگی انجام نشده است. از همه بدتر این که بخش‌هایی از خاک و گل‌های این یادمان ملی از سوی باغداران باغ‌های پیرامون، به گونه غیرقانونی برداشته شده و به این یادگار ارزشمند آسیب‌های فراوانی رسیده است».
عیسا فولادفر می‌افزاید: «این تُل تاریخی 2500 ساله، پیش از این در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است، اما از آنجا که هنوز حریم و عرصه‌ای برای آن تعیین نشده، مورد دست‌اندازی کشاورزان، باغداران و سوداگران قرار گرفته و روزگار ناخوشی را سپری می‌کند.
تپه‌ها و تُل‌ها، آثاری ارزشمند و بی‌همتا
تپه و تُل‌های باستانی از آن گروه یادمان‌هایی هستند که از ارزش فراوانی نزد پژوهشگران و باستان‌شناسان برخوردارند. این یادمان‌های تاریخی- فرهنگی از دیدگاه مطالعه، شناخت و داده‌های فرهنگی بسیار ارزشمند بوده و پاسداری و نگهداری از آنها امری بایسته (ضروری) به شمار می‌آید.
تپه‌های باستانی و تاریخی بخشی از هویت و شناسنامه هر کشوری به شمار می‌آید، چراکه پس از کاوش‌های باستان شناسی و آشکار شدن راز و رمزهای نهفته در زیر خروارها خاک، پی به شرایط زیست و آیین و آداب گذشتگان خواهیم برد، از همین رو، نگهداری و پاسداشت این یادمان‌های تاریخی امری بایسته است. اما به عقیده کارشناسان حوزه میراث فرهنگی، در کشور ما به دلیل نبود شناخت و آگاهی مردم و برخی مدیران، کم کاری مدیران شهری و ناکارآمدی سرپرستان سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و مهم‌تر از همه پایبند نبودن به قانون و ضوابط میراث فرهنگی از سوی مردم و نهادها، تپه‌ها با چالش‌های بسیاری رو به رو بوده و بیشتر این یادمان‌های تاریخی - فرهنگی رو به نابودی‌اند. روزی نیست که درخبرگزاری‌ها و روزنامه ها، نخوانیم که تپه‌ها مورد دستبرد تاراجگران و کند و کاوهای غیرمجاز جای گرفته ، در بند زمین‌های کشاورزی گرفتار شده یا از سوی نهادها و ارگان‌های دولتی یا بخش خصوصی مورد دست اندازی قرار گرفته‌اند. این درحالی است که به باور کارشناسان و کنشگران میراث فرهنگی، قانون در این زمینه‌ها روشن و شفاف است، ولی اجرا نمی‌شود، زیرا هیچ ضمانت اجرایی ندارد.
کارشناسان میراث فرهنگی می‌گویند: اگر یک بار فردی که دچار تخلف شده به دست قانون سپرده و تنبیه شود و خبر این مجازات در رسانه ملی (رادیو و تلویزیون) بازتاب پیدا کند، دیگر کسی یا نهادی جرات دست اندازی به یادگارهای ارزشمند نیاکانی را نخواهد داشت. بر پایه قانون هرگونه ویرانی، دخل و تصرف، آسیب به یادمان‌های تاریخی - فرهنگی که به ثبت ملی رسیده باشد، برابر با مواد 558 تا 569 از کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی «تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده» جرم به شمار آمده و گناهکار مشمول مجازات‌های قانونی خواهد بود. همچنین رو نوشتی از این مواد قانون به همراه پرونده ثبتی یک اثر از سوی استانداری‌ها به نهادهای وابسته مانند شهرداری، فرمانداری، سازمان حفاظت محیط زیست، راه و شهرسازی و ... فرستاده خواهد شد و همه این نهاد و سازمان‌ها از آن آگاهی یافته و ملزم به اجرای آن خواهند بود. درحالی که امروز بیشتر بیننده آسیب‌رسانی از سوی همین نهادها هستیم!
گزارش از: سیاوش آریا
