تابناک فارس به نقل از هورگان: در این هفته با برخی از تاجران انجیر استهبان صحبت کردیم و نظرشان را درباره میزان و مشکلات صادرات این محصول پرسیدیم که در زیر می‌خوانید:
انجیر برکت زندگی ما است
محمد یارمحمدی مدیرعامل شرکت الماس‌یار، عضو هیئت رئیسه اتحادیه صادر کنندگان خشکبار ایران و مسئول دپارتمان یا بخش انجیر در این اتحادیه است.
او می‌گوید: «انجیر از بدو خلقت با انسان رابطه عاطفی، حمایتی و پوششی داشته است. ما هم به عنوان مسلمان، با یک رابطه دینی به این مسئله نگاه می‌کنیم؛ چون خداوند به آن قسم خورده و برای او عزیز بوده است. پس رابطه انجیر و انسان، رابطه تاریخی، فرهنگی و دینی است. من به عنوان کسی که سالی ۱۲ هزار تن پسته صادر می‌کنم، این را می‌گویم که انجیر برکت زندگی ما است. اگر صد کیلو انجیر بفروشم، برکت آن از یک تن و حتی ده تن پسته بیشتر است. اصلاً چیز عجیب و غریبی است و اگر دست به انجیر بزنی، زندگی‌ات روشن می‌شود.»
40 سال تجربه صادرات
او که به گفته خودش اولین کسی است که 40 سال پیش به استهبان آمده و کارخانه سُرت، بسته‌بندی و فراوری انجیر احداث کرده، می‌گوید: «ما روی طیفهای مختلف انجیر‌کار می‌کنیم و روی این مسئله سرمایه‌گذاری علمی کرده‌ایم.»
وی معتقد است بین انجیر نی‌ریز و استهبان فرق زیادی وجود ندارد؛ چون کنار هم هستند: «معمولاً شرکتها از بخر بفروش‌ها یا پیله‌وران استهبان و نی‌ریز خرید می‌کنند. بنابراین یک مقدار تقریبی را نمی‌توان از آن به دست آورد. عملاً انجیر نی‌ریز و استهبان قاطی است و نمی‌شود آن را از هم تفکیک کرد.»
این تاجر بسته به میزان تولید هر سال، بیش از 3 هزار تن انجیر خریداری و 100 درصد آن را صادر می‌کند؛ به گفته خودش به خیلی از کشورهای دنیا مثل آمریکا، کانادا، ژاپن، تایوان، چین و کره جنوبی.
می‌گوید: «امسال محصول انجیر کم بارتر است و ۳۰ تا ۴۰ درصد نسبت به سال گذشته کمتر. پیش‌بینی خودمان این است که امسال بین 3 الی 4 هزار تن بخریم و صادر کنیم.»
تاجرانی که به انجیر جفا می‌کنند
وی از عملکرد برخی تاجران در فروش انجیر ناراحت است و ادامه می‌دهد: «من اولین کسی بودم که ۴۰ سال پیش انجیر ایران را صادر کردم. انجیر را به بیش از ۵ دلار رساندم و تحویل آقایان دادم؛ اما آنها قیمت را روی 3 و 3.5 دلار پایین آوردند. متأسفانه سال گذشته انجیری که می‌توانستیم بین ۵ تا ۶ دلار بفروشیم، در چین به قیمت 3 و 3.5 دلار فروخته شد. این به دلیل ناتوانی تجار مدعی صادرات است؛ کسانی که از کارت یکبار مصرف استفاده می‌کنند و از آن طرف به جای این که رسماً به مبادی ورودی چین بفرستند، به صورت قاچاق از طریق ویتنام می‌فرستند. آنها صادرکننده نماهایی هستند که دو طرفه دارند قاچاق می‌کنند؛ یعنی جنس هم از ایران به صورت قاچاق صادر می‌شود و هم در چین به صورت قاچاق وارد می‌شود.»
یارمحمدی ادامه می‌دهد: «متأسفانه دو سه سالی است که در استهبان و اطراف، تعدادی صادرکننده جنسها را به شکل امانی برای چین می‌فرستند و در واقع بازار چین کار را خراب کرده است. از این طرف با کارت یکبار مصرف و اجاره‌ای که صاحبان آن عملاً هویت واقعی و قانونی ندارند می‌فرستند و چون ارز آن را بر نمی‌گردانند، عملاً قاچاقچی به حساب می‌آیند. متأسفانه مقدار زیادی از محصول در مسیر تلف و مقداری هم در ویتنام و چین توقیف می‌شود. این آقایان صادرکننده قدرت چانه‌زنی ندارند؛ چون آنها صاحب حقیقی جنس نیستند. بنابراین اگر آنجا به هر دلیلی بازار افت کند، چون اینها سرمایه‌های خودشان نیست، قیمتها را پایین و به کشاورزان فشار می‌آورند. بعضی وقتها هم پول کشاورزان با تأخیر چند ماهه پرداخت می‌شود و گاهی هم بعضیها به پولشان نمی‌رسند.»
حیف است از بین برود
وی ادامه می‌دهد: «این آفتی است که در صادرات انجیر وجود دارد و در صادرات محصولات دیگری مثل کشمش و پسته نیست. آنها همیشه عزت خودشان را دارند؛ ولی تنها عامل کم‌توجهی به انجیر همین طرز نگرش و رویه است. وگرنه انجیر ماهیتاً میوه‌ای است که مشتری خودش را دارد. انجیر خشک در استهبان و نی‌ریز محصول منحصر به فردی است و اگر آقایان صادرکننده و تجار درست با این محصول برخورد کرده و رقابت منفی ایجاد نکنند، هم از نظر قیمتی بالاتر می‌رود، هم از نظر کیفیت قابل کنترل است و هم این که صادرات آبرومندی دارد و حق کشاورز و صادرکننده ضایع نمی‌شود. با توجه به این که تعداد زیادی از مردم روی این محصول سرمایه‌گذاری کرده‌اند، حیف است که از بین برود. »
این تاجر باسابقه اضافه می‌کند: «وقتی این تاجران قدرت چانه‌زنی یا اطلاعات کافی از تجارت خارجی نداشته باشند، جنسشان را ارزان می‌فروشند. وقتی ارزان بفروشند، مجبورند به در و دیوار بزنند. در و دیوارش هم آن است که یا کیفیت را پایین بیاورند، یعنی جنس را قاطی کنند یا این که به صورت قاچاق بفروشند که دیگر ارز آن را به دولت بر نمی‌گردانند. متأسفانه از سال ۹۷ که بحث برگرداندن ارز به سامانه نیما مطرح شده، این قضیه تشدید شده و روز به روز بدتر می‌شود.»
انجیر نی‌ریز و استهبان سالمتر است
یارمحمدی کیفیت انجیر استهبان و نی‌ریز را تقریباً شبیه به هم می‌داند و می‌گوید: «انجیرهای نی‌ریز و استهبان میزان کپک و باکتری کمتری نسبت به انجیرهای مناطق دیگر دارند. یعنی وقتی ما تست توکسین یا کپک و سموم انجیر استهبان و نی‌ریز را می‌گیریم، میزان آن به شدت کمتر از مناطق دیگری مثل کازرون، مهارلو، آبسرد و جاهای دیگر است. انجیر نی‌ریز و استهبان سالمتر و خوشمزه‌تر و ماندگاری آن بیشتر است.»
وی بیان می‌کند: «کسانی که انجیر نی‌ریز و استهبان را از هم جدا می‌کنند، واقعاً به هر دو طرف جفا می‌کنند. من از چهل سال پیش که به استهبان آمدم و کارخانه احداث کردم، هر دو انجیر نی‌ریز و استهبان را به یک چشم دیدم و الان هم به یک چشم می‌بینم. آزمایشگاه‌های ژاپن که 421 تست شیمیایی و میکروبی روی آن انجام داده‌اند، این دو را مثل هم دیده‌اند. هر کس هم می‌خواهد این دو را جدا کند یا از روی تعصب است، یا نادانی و یا غرض ورزی.»
آبیاری درخت انجیر؛ بزرگترین اشتباه
یارمحمدی آبیاری درخت انجیر را اشتباه بزرگی می‌داند و عنوان می‌کند: «مناطقی که آب می‌دهند، اشتباه بزرگی می‌کنند. من خودم شخصاً از کشاورزانی که به درختانشان آب می‌دهند، انجیر نمی‌خرم؛ چون بدترین نوع انجیر را تولید می‌کنند. افتخار و مزیت انجیر ایران به دیم بودن آن است و آب دادن به شکل مصنوعی، زندگی درخت انجیر را از بین می‌برد؛ مگر در مواقعی که به علت کم‌آبی، جان درخت در خطر باشد. اما آب دادن برای افزایش محصول، بسیار کار اشتباهی است. به عنوان مثال، من یک زمان در منطقه گُرده 2 هزار تن انجیر می‌خریدم؛ اما الان شاید ۵۰ تن هم از آنجا نخرم؛ چون مخالف شدید آب دادن هستم. می‌گویند آب می‌دهیم که ترک بخورد؛ اما همان انجیر دهان بسته‌ای که سالم است و کپک و آلودگی و توکسین ندارد، به راحتی به قیمت ترکدار در خارج از کشور به فروش می‌رود. وقتی دنیا به انجیر ایران نیاز دارد، چه دلیلی دارد که قیمت آن را پایین بیاوریم؟ چه دلیلی دارد که به زور در آن دستکاری و آن را ترکدار کنیم؟»
وی اضافه می‌کند:«انجیر پس از جمع‌آوری نباید در گونی ریخته شود؛ باید آن را در آفتاب پهن کنند. بعضی جاها در آفتاب نمی‌گذارند تا رطوبت آن به اندازه کافی گرفته شود. فکر می‌کنند وزن آن کم می‌شود؛ در صورتی که شاید تنها 2 تا 3 درصد تأثیر داشته باشد. باید دو تا سه روز در هوای آزاد بگذارند. این باعث می‌شود که انجیر رنگ خودش را حفظ کند، تیره نشود و میزان آلودگی آن نزدیک به صفر برسد.»
همه از قیمتها ناراحتند
حاج جواد آئینه یکی دیگر از تاجران استهبان است که انجیر خریداری شده را در داخل کشور توزیع می‌کند.
می‌گوید: «سالانه حدود هزار تن انجیر خریداری می‌کنیم. فرقی نمی‌کند از کجا؛ هر کس بیاورد، می‌خریم. چه از استهبان و نی‌ریز باشد، چه از داراب، کازرون یا جهرم. برای همین مشخص نمی‌شود از هر شهرستان چه مقدار می‌خریم.»
وی درباره قیمت خرید و فروش انجیر عنوان می‌کند: «قیمت خرید سال گذشته ما ۷۰ تا ۸۰ هزار تومان بود و امسال هم همان است. برای همین همه ناراحتند که با وجود افزایش هزینه‌ها، قیمتها بالا نرفته. گفته می‌شود علت آن این است که انجیر سال گذشته در خارج کشور مانده و فروش نرفته است. ما انجیرهایی را که می‌خریم، تفکیک می‌کنیم؛ انجیر صد یک، انجیر 3A انجیر 2A انجیر A و ضایعات آنها.
کیلویی ۵ هزار تومان هزینه کارگری، بسته‌بندی و کارتن است و حدود ۵ درصد هم به این قیمت اضافه می‌شود و فروش می‌رود.»
این تاجر درباره کیفیت انجیر نی‌ریز می‌گوید: «انجیر ترک و صدیک نی‌ریز انجیر قشنگ و بهتری است و قیمتش بالاتر است. اما بقیه انجیرهایش مثل انجیر استهبان است و مشخص نمی‌شود. در کل انجیر استهبان و نی‌ریز در یک حدی است و معمولاً مشخص نمی‌شود که انجیر استهبان است یا نی‌ریز و قابل تشخیص نیست.»
باران تابستانه کیفیت رنگ انجیر را کاهش داد
حاج علی آئینه برادر حاج جواد اما در کار صادرات انجیر به خارج کشور است.
وی سالیانه ۲ تا ۳ هزار تن خریداری می‌کند و می‌گوید چون واسطه‌ها انجیر را برایش می‌آورند، نمی‌پرسد انجیر نی‌ریز است یا استهبان.
می‌گوید: «سال گذشته انجیر درهم را از ۵۰ هزار تومان خریدیم تا ۱۲۰ هزار تومان. چون قیمتها نوسان داشت و دلار هم بالا پایین می‌شد. امسال چون بارندگی شد و انجیرها باران خورد، کیفیت پایین‌تر آمد؛ وگرنه انجیر نی‌ریز انجیر بسیار زیبا و سفیدی است. انجیر نی‌ریز و استهبان از همه جا بهتر است؛ هر چند کلاً امسال کیفیت رنگ انجیرها نسبت به سال گذشته پایین‌تر آمده و چون انجیرهای درخت باران خورده، رنگش تیره‌تر شده و از سفیدی به سمت قهوه‌ای متمایل شده است.»
وی معتقد است با این وجود قیمتها کمتر نشده و اگر همان انجیر سال گذشته بود، الان کیلویی ۱۲۰ هزار تومان فروش می‌رفت.
*****
باید به دنبال بازار جهانی جدید باشیم
مدیر جهاد کشاورزی استهبان در گفتگو با ما، انجیر خشک استهبان و نی‌ریز را محصولی منحصر به فرد می‌داند که با این شیوه، فقط در ایران تولید می‌شود.
مهدی اعیان‌منش می‌گوید: «همین مسئله، انحصار و قدرت عمل بیشتری به صادرکنندگان می‌دهد؛ اما متأسفانه بعضی از آنها این نعمت را آن طور که باید و شاید قدردان نیستند. در حالی که باید قیمت‌گذار اصلی انجیر خشک باشد، بازار هدف برای ما تعیین تکلیف می‌کند و چون اتفاق نظری بین بعضی صادرکنندگان نیست، این به قیمت انجیر لطمه می‌زند. گرچه کارهایی برای تشکل قوی جهت صادرات انجام شده، اما اصلاً مؤثر نبوده است.»
وی اضافه می‌کند: «عمده صادرات انجیر به کشور چین است که این مسئله نیز صادرات این محصول را با مخاطره مواجه می‌کند. در این راستا باید دنبال بازارهای جدید باشیم؛ گرچه معدود صادرکنندگانی بازارهای خاص خود را دارند که سود آن را هم می‌برند. مسئله دیگر خام فروشی محصول است که محصول صادراتی بیشتر به صورت بسته‌بندی‌های ۵ و 10 کیلویی صادر می‌شود.
اگر فرآوری و بسته‌بندی‌های جدید مد نظر قرار گیرد، ارزش افزوده این محصول بیشتر خواهد شد.
قیمت خرید و فروش انجیر هم تابع عرضه و تقاضا است و با جمیع شرایط، محصولی اقتصادی با ارزش افزوده مطلوب به حساب می‌آید.»
مدیر جهاد کشاورزی استهبان راه‌اندازی اتحادیه را ایده‌ای قدیمی می‌داند و می‌گوید: «عرضه محصولات جدید به ویژه محصولات جدید کشاورزی در دنیا، با شیوه‌ای جدید است که تولید و عرضه محصول در زنجیره ارزش قرار می‌گیرد و برای محصول، تولید ارزش می‌شود. در این شیوه تمام حلقه‌های تولید، عرضه و صادرات محصول به هم متصل شده و منافع تمامی اعضای حلقه به هم پیوند می‌خورد. در این راستا هم تولید‌کننده، هم تأمین‌کننده، هم پشتیبان، هم صاحبان صنایع و هم صادرکنندگان در یک راستا و زنجیره منافع مشترکی دارند. این یکی از اصلی‌ترین سیاستهای جهاد کشاورزی است که از قبل کلید خورده و در همین برنامه تا کنون دو زنجیره ارزش محصول انجیر در استهبان مجوز گرفته و مشغول فعالیت شده است که ان‌شاءا... شاهد رونق بیشتر این محصول خواهیم بود. »
وی اضافه می‌کند: «تسهیل در روند صادرات و رفع موانع صادرکنندگان در سالهای اخیر روند فزاینده‌ای داشته که این خود نیز تأمین کننده منافع تولید‌کننده و صادرکننده است.»
