به گزارش خبرنگار تابناک از استان فارس، بر اساس روایتهای تاریخی و مستندات موجود، جایگاه حقیقی مزار خواجه حافظ شیرازی در فاصلهای اندک، حدود سه متر، از مکان فعلی آرامگاه او قرار دارد. گفته میشود که این مزار در پلکان سوم، به سوی شمال غربی کوههای باباکوهی پنهان است.
هرچند سنگ قبر فعلی با شکوه و جلال خود زائران را به سوی خود فرا میخواند، اما جایگاه اصلی حافظ، در نقطهای دیگر و شاید به همان اندازه اسرارآمیز و معنوی، آرام گرفته است؛ جایی که روح جاودانه او همچنان در همنشینی با کوه و آسمان به زمزمههای بیپایان عشق و عرفان ادامه میدهد.
حافظ شیرازی، شاعری که کلماتش جانِ عاشقان را در آغوش گرفته و هر بیت او، سفری به عمق روح و دل انسانهاست. صدای او از دل تاریخ میآید، اما هنوز هم در گوش جان هر آن که جویای عشق و معرفت است، زمزمه میشود.
حافظ، شاعر جاودانهای که مزارش فراتر از سنگ و زمان است
مصطفی ندیم، دانشیار گروه تاریخ دانشگاه شیرازدر گفتگو با تابناک فارس، با اشاره به محل مزار حافظ، میگوید: محل واقعی قبر خواجه حافظ شیرازی با مکان فعلی که به عنوان آرامگاه شناخته میشود، ۳ متر فاصله دارد.
وی توضیح میدهد: بر اساس مستندات تاریخی و روایتهای موجود، محل دقیق مزار حافظ در پلکان سوم به سمت شمال غربی، رو به کوه باباکوهی قرار دارد.
درباره دلایل احتمالی فاصله آرامگاه فعلی با مزار واقعی با اشاره به اینکه آرامگاه کنونی، حاصل چندین دوره ساخت و تغییرات تاریخی است، میگوید: “آندره گدار”، معمار برجسته فرانسوی، برای ایجاد هماهنگی و توازن در زیبایی بصری و منظر آرامگاه، تصمیم گرفت سنگ قبر نمادین را در فاصلهای سه متری از محل اصلی مزار قرار دهد.
این فاصله، اگرچه ناچیز به نظر میآید، اما در حقیقت بازتابی از درک عمیق گدار از هنر معماری و احترام به جایگاه حافظ در دل تاریخ و فرهنگ ایران است.
وی همچنین با بیان این موضوع که نخستین بنای گنبدیشکل بر فراز مزار خواجه حافظ شیرازی در سال ۸۴۰ هجری قمری، شصتوپنج سال پس از درگذشت او، به دستور وزیر میرزا ابوالقاسم گورکانی، حاکم فارس، بنا نهاده شده، ادامه میدهد: این بنای نخستین، گویی کوششی برای جاودانه کردن حضور حافظ در دل تاریخ بود اگر چه در دوره کریمخان زند، این آرامگاه مورد توجه بیشتری قرار گرفت و بهطور قابلتوجهی توسعه یافت. این باستان شناس میگوید: کریمخان نه تنها به توسعه بنا پرداخت، بلکه نخستین کسی بود که فرمان داد بر روی مزار حافظ، سنگ مرمرینی نصب شود. او از حاجی آقاسیبیک افشار، نستعلیقنویس برجسته آن دوران، خواست تا دو بیت از غزلیات خود حافظ را بر آن سنگ حکاکی کند.
ندیم در پاسخ به پرسشی پیرامون علت نیامدن اشعار حکشده بر سنگ مزار حافظ در نسخههای موجود از دیوان او، توضیح میدهد که به دلیل تصحیحات مکرر دیوان حافظ در طول قرون، برخی از اشعار اصیل و برخی دیگر که بعدها به او منسوب شدهاند، در نسخههای مختلف دیوان گنجانده شدهاند. این دگرگونیهای مداوم، گاه سبب شده که اشعاری از دیوان حذف یا اضافه شوند، و همین امر ممکن است منجر به عدم حضور ابیات حکشده بر سنگ قبر در بسیاری از نسخههای دیوان شده باشد. وی با اشاره به نظرات دقیق و جامع بهاءالدین خرمشاهی، حافظپژوه برجسته، در این زمینه ادامه میدهد: این تفاوتها ریشه در تاریخ پیچیده تصحیح و تدوین دیوان حافظ دارد؛ تاریخی که خود بازتابگر حضور زنده و پرتحرک حافظ در ذهن و دل مردمان زمانهای مختلف است.
این دانشیار دانشگاه شیراز همچنین به تحولات تاریخی آرامستانهای قدیمی شیراز اشاره میکند و یادآور میشود: در گذشته، این آرامستانها نه تنها محل دفن مردگان، بلکه مکانهایی برای زیارت، گشت و گذار و حتی تفریح بوده اند. مکان فعلی آرامگاه حافظ نیز روزگاری میزبان چندین قبرستان بوده که به تدریج در گذر زمان و با تغییرات شهری دگرگون شده است.
وی با تأکید بر طبیعی بودن جابهجایی سنگ قبرها در طول دورانهای مختلف، اضافه میکند: تغییر مکان برخی از قبرها امری رایج بوده و مزار حافظ نیز از این تغییرات مستثنی نبوده است. به عنوان مثال، در کنار مزار حافظ، قبر فرصتالدوله شیرازی، شاعر و نقاش نامدار اواخر دوره قاجار، و اهلی شیرازی، یکی از شاعران برجسته سده دهم هجری، قرار دارد. سنگ قبر این دو شاعر نیز در دورههای مختلف جابهجا شده است، که نشان از طبیعت سیال این آرامستانهای تاریخی دارد.
در پایان، ندیم با اشاره به اینکه مزار فعلی حافظ در سال ۱۳۱۵ به همت علیاصغر حکمت ساخته شده است، تأکید میکند: سنگ قبر، صرفاً یک نماد ظاهری است. آنچه اهمیت واقعی دارد، نه این نمادهای مادی، بلکه یاد و خاطره جاودانه شاعر بزرگ شیراز است؛ شاعری که اشعارش همچون روحی زنده، قرنهاست که در دل و جان مردم ایران و فراتر از آن، به حیات خود ادامه میدهد. حافظ با شعرهایش در قلب تاریخ و ادبیات این سرزمین جایگاهی ابدی یافته است؛ جایگاهی که از مرزهای زمان و مکان فراتر رفته و همچنان الهامبخش عشق، معرفت و تأمل برای هر نسل است.
در نهایت، آنچه از مزار حافظ باقی میماند، نه تنها سنگ قبری که فاصلهاش با محل واقعی مزار سنجیده شده، بلکه حضور ماندگار او در دل و جان انسانهاست. حافظ، با شعرهایش به ما آموخت که آنچه ارزشمند است، نه جسمی است که در خاک میآرمد، بلکه روحی است که از طریق کلمات به ابدیت سفر میکند.
گزارش محمد شبیری
انتهای پیام/