تابناک رضوی: تداوم آلودگی هوای مشهد همزمان با استمرار خشکسالی منجر به افزایش ذرات غبار در هوای تنفسی، فعال شدن زودهنگام کانونهای بحرانی گرد و غبار، افزایش عوارض رفت و آمد بی‌وقفه صدها هزار دستگاه خودرو در این کلانشهر شده است.
علاوه بر آن افزایش مصرف سوختهای فسیلی همچون مازوت در نیروگاههای برق این شهر به حدی رسیده که دیگر نمی‌توان آلودگی هوا را برای شهروندان مشهدی "میهمان ناخوانده" توصیف کرد زیرا این شهر بطور پیوسته مورد هجوم انواع آلاینده‌های هوا قرار گرفته است.
بررسی‌های کارشناسی، خودروهای شخصی و عمومی را عامل ۶۵ درصد آلودگی هوای مشهد نشان می‌دهد، عاملی که ناشی از رفت و آمد روزانه افزون بر یک و نیم میلیون دستگاه خودرو در این کلانشهر است.
فعالیت شدید و بی‌سابقه ۲ کانون خارجی تولید و انتشار وسیع گرد و غبار در شمال و شرق مشهد شامل بیابان قره‌قوم در ترکمنستان و دشت خشکیده هرات در افغانستان همراه با کانون غبارخیز داخلی سرخس نیز به عنوان عوامل طبیعی و غیرقابل رویارویی به جمع عوامل آلودگی هوای مشهد پیوسته‌اند.
بر اساس آخرین ارزیابی تخصصی سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری ۳۰ کانون تحت تاثیر فرسایش بادی با گستره ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار هکتار در استان ۱۱ میلیون و ۷۵۰ هزار هکتاری خراسان رضوی وجود دارند، کانونهای طبیعی بحران‌آفرینی که تا پیش از مطالعات کارشناسی اخیر شمار آنها ۱۶ کانون با گستره یک میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار تخمین زده می‌شد.
سه تیپ طبیعی بر اساس نوع کارکرد از منظر کارشناسی به عنوان کانونهای تحت تاثیر فرسایش بادی وجود دارند که شامل مناطق بحرانی مولد ریزگرد و غبار، محدوده‌های انتقال و همچنین مناطق میزبان غبار و ریزگرد هستند.
بر این اساس مناطق بحرانی تحت فرسایش بادی و مدیریت آنها به منظور جلوگیری از تولید غبار و گرد از اهمیت و اولویت بیشتری برخوردارند.
پیشتر وسعت مناطق بحرانی تحت تاثیر فرسایش بادی در خراسان رضوی ۷۵۰ هزار هکتار بود که هم‌اینک گستره آن از یک میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار نیز فراتر رفته است.
عملیات مدیریت مناطق بحرانی در خراسان رضوی تاکنون با ایجاد جنگل طبیعی و عملیات بیابان‌زدایی در پهنه ۵۷۰ هزار هکتاری انجام شده است.
ایجاد کانونهای عظیم فرسایش خاکی و توفان‌خیز طی چند سال اخیر و وقوع پدیده گرد و غبار در استان اکنون به معضل جدی زیست‌محیطی تبدیل شده که زندگی مردم را نیز تحت تأثیر قرار داده است. وقوع توفان گرد و غبار در مناطق خشک سبب افزایش ذرات معلق شده که آثار منفی بر سلامت مردم دارد و به گفته کارشناسان در برخی موارد گرد و غبار موجب انتقال باکتری‌ها، ویروس‌ها و حتی قارچ‌های بیماری‌زا می‌شود.
نباید از نظر دور داشت که مصرف مازوت در نیروگاه توس مشهد نیز از مهمترین عوامل آلایندگی هوای این کلانشهر است که به دلیل قرار گرفتن بر سر راه وزش باد ورودی به مشهد ازنظر توپوگرافی و جغرافیایی می‌تواند به عامل جدی برای آلودگی هوای این شهر تبدیل شود و شواهد نیز گویای افزایش ۳۰ درصدی مصرف مازوت در این نیروگاه طی سالجاری است.
حال هوای مشهد خوب نیست
مدیرکل سابق حفاظت محیط زیست خراسان رضوی در این زمینه به خبرنگار ایرنا گفته بود: امسال حال هوای مشهد به هیچ وجه خوب نیست.
تورج همتی افزود: طی ۲۶۰ روز گذشته کلانشهر مشهد فقط هفت روز هوای پاک را تجربه کرده است در حالی که این تعداد در مدت مشابه پارسال ۳۶ روز بود و تعداد روزهای دارای هوای سالم در مشهد طی سال جاری ۱۹۱ روز بود که این تعداد پارسال ۱۹۲ روز ثبت شده است.
وی ادامه داد: شمار روزهای دارای هوای ناسالم در مشهد نیز امسال ۲ برابر شده و در حالی که این تعداد پارسال ۳۱ روز بود امسال به ۶۰ روز افزایش یافته است.
مدیرکل سابق حفاظت محیط زیست خراسان رضوی گفت: امسال شمار روزهای بسیار ناسالم نیز با ۲ برابر افزایش نسبت به پارسال از یک روز به ۲ روز رسیده است.
نفس‌تنگی سه ماهه شهروندان مشهد
مشهد رکورددار بیشترین وارونگی هوا
وی با بیان اینکه مشهد تنها کلانشهر کشور است که سالانه ۳۲۲ روز تجربه وارونگی هوا یا اینورژن را دارد افزود: بیشترین روزهای دارای اینورژن در مشهد طی فصول زمستان و بهار رخ می‌دهد.
همتی ادامه داد: در فصول سرد اغلب در ساعات اولیه صبح به دلیل کمبود وزش باد، وارونگی هوا شدیدتر است و ارتفاع وارونگی هوا در مشهد طی این ساعات به ۱۲۰۰ متر می‌رسد.
وی گفت: مصرف روزانه بنزین در کلانشهر مشهد بین سه تا ۳.۵ میلیون لیتر است که حاصل رفت و آمد دستکم یک میلیون خودرو و ۴۰۰ هزار موتورسیکلت است که عامل اغلب آلودگی هوا محسوب می‌شود.
مدیرکل سابق حفاظت محیط زیست خراسان رضوی افزود: سهم وسایل نقلیه در آلودگی هوای مشهد ۶۴ درصد است که امسال خشکسالی و پدیده گرد و غبار نیز به عامل جدی در این زمینه تبدیل شده است.
وی با اشاره به شرایط جغرافیایی مشهد و وضعیت منطقه از نظر جریانات هوا ادامه داد: جریان هوا از طریق ارتفاعات بینالود به شهر مشهد می‌رسد و از طرف غرب و شمال غرب هم جریان آلودگی صنایع موجب می‌شود در شرایط اینورژن شاهد انباشت آلودگی در لایه‌های تنفسی باشیم.
نیروگاه توس مشهد مازوت نسوزاند
آلودگی هوای کلانشهر مشهد آنقدر افزایش یافته که امام جمعه این شهر نیز در خطبه‌های نماز جمعه در مورد این وضعیت به مسوولان و متولیان هشدار داده و گفت: مسوولان ما باید در این زمینه اقدام کنند و با آلودگی هوا مقابله داشته باشند.
آیت‌الله سیداحمد علم‌الهدی افزود: حل این مشکل خیلی ساده است، شهر ما شهری است که در مسیر باد شمالی قرار دارد اما در این مسیر، نیروگاه توس قرار گرفته و به جای گاز، مازوت می‌سوزاند و دود مازوت این نیروگاه وارد شهر می‌شود لذا باید به این نیروگاه گاز رسانده شود تا مازوت مصرف نکند تا این آلودگی ایجاد نشود.
وی ادامه داد: در مشهد کمبود گاز نداریم و بسیاری از استان‌های دیگر از گاز مشهد استفاده می‌کنند لذا نیروگاه توس باید از سوخت گاز استفاده کند، مازوت سوزی نیروگاه توس مشهد تهدیدی برای سلامت و جان مردم است.
نفس‌تنگی سه ماهه شهروندان مشهد
افزایش ۳۰ درصدی مصرف مازوت نیروگاههای خراسان رضوی
مدیر شرکت پخش فرآورده‌های نفتی منطقه خراسان رضوی در این زمینه گفت: طی هفت ماه امسال بیش از ۸۵۰ میلیون لیتر فرآورده مایع به نیروگاههای زیرپوشش این منطقه ارسال شده که نسبت به مدت مشابه پارسال ۳۰ درصد افزایش داشته است.
علی اصغر اصغری افزود: در راستای تامین سوخت ذخیره دوم نیروگاهها برای فصل زمستان و حداکثر مصرف در نیروگاههای استان، با پیش‌بینی های انجام شده تحویل نفت گاز به نیروگاههای خراسان رضوی به موقع انجام می‌شود.
وی موجودی سوخت مایع در نیروگاهها و ذخیره سازی آنها را مطلوب خواند و ادامه داد: امسال موجودی نفت گاز نیروگاههای استان نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزایش داشته که رضایت بخش است.
مدیر شرکت پخش فرآورده‌های نفتی منطقه خراسان رضوی با قدردانی از ناوگان حمل و نقل فرآورده های نفتی در انجام این کار گفت: منطقه خراسان رضوی ۶ نیروگاه مشهد، شریعتی، مپنا، شمس سرخس، خیام نیشابوری و نیروگاه طوس را زیر پوشش دارد.
تخلیه سالانه ۲۱۹ هزار تُن خاک در هوای خراسان رضوی
مدیرکل سابق محیط زیست خراسان رضوی با بیان اینکه ۲ برابر شدن کانونهای بحرانی گرد و غبار ۲۲ شهرستان استان را گرفتار کرده است گفت: سالانه ۲۱۹ تن خاک از محل کانونهای گرد و غبار استان وارد هوای این استان می‌شود که تهدیدی برای سلامت مردم است.
همتی افزود: براساس مطالعات منشاء یابی انجام شده در حوزه کانونهای گرد و غبار، این کانونها پراکنش بسیار در استان دارند اما کانونهای بحرانی استان در شهرستانهای سبزوار، گناباد، رشتخوار، خواف و تایباد است که ۲.۵ میلیون هکتار از مجموع ۳.۳ میلیون هکتار عرصه‌های تحت تاثیر فرسایش بادی استان را شامل می شوند.
وی با بیان اینکه در چهار سال گذشته به ارزش ۴۲ میلیارد و ۷۵۰ میلیون ریال اقدامات پیشگیرانه در مناطق زیرپوشش محیط زیست استان برای حفظ خاک و پوشش گیاهی انجام شده است ادامه داد: کاشت گیاهان سازگار با کم آبی در کانونهای بحرانی گرد و غبار، احیای دریاچه بزنگان و رودخانه تجن، اقدامات بیولوژیک، مدیریت زیست بومی و آبیاری بخشی از این اقدامات بوده است.
مدیرکل سابق محیط زیست خراسان رضوی با بیان اینکه وظایف دستگاههای ذیربط در این زمینه نیز تعیین شده است گفت: وضعیت موجود نشان از ضعف عملکرد دستگاههای مرتبط در این زمینه دارد.
وی از جمله عوامل موثر در ضعف اجرای برنامه های مورد نظر را کمبود منابع مالی دانست.
نفس‌تنگی سه ماهه شهروندان مشهد
عدم موفقیت در احیای کانونهای گرد و غبار
همتی افزود: اقدامات ما برای احیای کانونهای گرد و غبار طی ۵۰ سال اخیر به نحوی نبوده است که بتواند مشکلی را به صورت اساسی حل کند.
وی ادامه داد: گرچه در سالیان اخیر اقداماتی در این زمینه انجام شده است اما قبل از آن کارهای بهتر و موثرتری شده بود و مطالعه وضعیت منطقه در گذشته‌های دور نشان از موفقیت های بهتر در این زمینه دارد.
مدیرکل سابق محیط زیست خراسان رضوی گفت: اکنون شاهد افزایش روز به روز کانونهای بحرانی هستیم در حالی که باید برای مدیریت این وضعیت اقدامات آبخیزداری و آبخوان‌داری به صورت گسترده انجام شود.
وی افزود: دستگاههای دولتی در این زمینه خیلی قوی عمل نکرده‌اند و به همین سبب امروز نه تنها اوضاع بهتر نشده بلکه فعالیت زودهنگام کانونهای بحرانی گردوغبار نشان از وضعیت نامطلوب و افزایش آلودگی‌ها دارد.
