آئین‌های مردم شیراز در ایام محرم

تابناک فارس به نقل از مهر: علیرضا پرنیان: با فرا رسیدن ماه محرم در استان فارس، تنوع آئین‌ها و رسوم استان بیش از هر زمان دیگری خود نمایی می‌کند.

فارس با دارا بودن بیش از ۱۲۳ هزار کیلومتر وسعت دارای تنوع آداب و رسوم بوده که این استان را از سایر استان‌های کشور متمایز ساخته است.

از جمله مراسم‌هایی که در استان فارس در ایام ماه محرم برگزار می‌شود، می‌توان به مراسم «سینه زنی قطاری» اشاره کرد که مختص مردم شهر شیراز است.

سینه زنی قطاری در شیراز و نقش پر رنگ پیر غلامان

مراسم سینه زنی قطاری که یکی از آداب و رسوم مردم شیراز در ماه محرم است پیر غلامان دارای نقش ویژه و اساسی بوده زیرا این افراد همواره جز نخستین افرادی هستند که در صف عزاداران قرار گرفته و نسبت به انجام عزاداری حسینی اقدام می‌کنند.

در طول صف هرچه که پیش برویم شاهد حضور افراد جوان‌تر خواهیم بود این در حالی است که وقتی که صف عزاداران دور هم جمع می‌شوند حلقه‌های نخست عزاداری را پیر غلامان و حلقه‌های بعدی را افراد جوان‌تر تشکیل می‌دهند.

در این روش سینه زنی، سینه زنان ابتدا می‌ایستند، سپس با برداشتن ۲ گام به سینه خود می‌زنند و «حسین» می‌گویند.

بر اساس تعابیری که از سینه زنی به عنوان یک سبک عزاداری شده است، سینه زدن یک نوع ریاضت و سهیم شدن در رنجی است که امام حسین (ع) در واقعه کربلا متحمل می‌شود.

«سینه زنی قطاری»، علاوه بر شیراز در لارستان نیز اجرا می‌شود و در لار، این سینه زنی پس از انجام روضه خوانی به انجام می‌رسد و به سینه زنی بوشهری‌ها شباهت دارد که سینه زنان با یک دست، کمر یکدیگر را می‌گیرند و با دست دیگر بر سینه می‌زنند.

هر محله شیراز دارای آداب منحصر به فرد عزاداری اند

ابوالقاسم فقیری، نویسنده شیرازی و پژوهشگر فرهنگ عامه فارس درباره مراسم دهه محرم در محله‌های قدیم شیراز به خبرنگار مهر، گفت: محله‌های قدیم شیراز که از قدیم دسته‌های سینه زنی راه می‌انداختند «محله لب آب، محله بالاکف، محله سردزک، دروازه کازرون، دروازه سعدی، دروازه قصابخانه، دروازه اصفهان، محله درب شازده، محله قوام، محله گودعربان، محله میان شاه» و...... هستند.

وی افزود: سابقا هر محله چند نفر بزرگ‌تر داشت که کسی روی حرف آنها حرفی نمی‌زد؛ این بزرگترها موجب افتخار و گره‌گشای مشکلات مردم بودند که سرپرستی دسته‌های سینه زنی را به عهده داشتند.

نویسنده کتاب «قصه های مردم فارس» اضافه کرد: مراسم سینه زنی از شب اول محرم شروع می‌شود؛ هر دسته هیئت سینه زنی ابتدا در مسجد یا تکیه محل جمع می‌شوند و چون آمادگی کامل پیدا می‌کردند راه می‌افتادند. جلو همه بچه‌ها بودند بعد بزرگترهای محل پشت سرشان گروه‌های سینه زن و به دنبالشان دسته‌های زنجیر زن حرکت می‌کردند.

فقیری که باورهای سرزمین مادری را در قالب کتابی آورده است، افزود: معمولاً هر دسته سینه زن نوحه خوانی دارد در میان هر دسته به فاصله هر چند متر علم سیاه، چراغ و علامتی در حرکت است.

این چهره ماندگار ادبی کشور، گفت: هر محله علامتی مخصوص به خود داشت که حمل علامت‌ها به عهده افراد زبده محل بود، طبق‌ها را طبق کش‌ها می‌بردند، حمل این طبق‌ها از عهده همه برنمی آمد و همیشه چند نفری اطراف طبق کش بودند تا به موقع به یاری او بشتابند.

سابقه ۷۰۰ ساله سینه زنی قطاری در شیراز

کارشناس مسئول ثبت میراث ناملموس و مردم شناسی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان فارس در گفت و گو با خبر نگار مهر گفت: سینه زنی «قطاری» شیراز با تاثیرپذیری از قیام کربلا به انجام می‌رسد و همچنان در مسجد «بغدادی» شیراز که قدمت ۷۰۰ ساله دارد برگزار می‌شود و یک جاذبه مذهبی ویژه به شمار می‌رود که بی مانند است و می‌تواند در رأس تورهای گردشگری مذهبی در سومین حرم اهل بیت (ع) قرار داده شود.

«سینه زنی قطاری»، علاوه بر شیراز در لارستان نیز اجرا می‌شود و در لار، این سینه زنی پس از انجام روضه خوانی به انجام می‌رسد و به سینه زنی بوشهری‌ها شباهت داردمژگان ثابت قدم اضافه کرد: سینه زنی «قطاری» در مسجد «بغدادی» شیراز که در محله «سر دزک» قرار دارد، هنوز هم به عنوان یک سنت دیرینه اجرا می‌شود.

او خاطرنشان کرد: گرچه در سال‌های اخیر با ورود ادوات و ابزار موسیقایی نوین که اغلب از کشور چین به ایران سرازیر شده‌اند، اما سنت سینه زنی و زنجیرزنی مردم شیراز حفظ شده است و به عنوان میراثی معنوی مورد احترام است.

به گفته این کارشناس مردم شناسی سینه زنی قطاری شیراز دارای روح معنوی آمیخته با شناخت و تأثیر پذیری از قیام کربلا است.

وی اضافه کرد: این نوع سینه زنی در هیئت‌های عزاداری نیاز به ترویج دارد و امید است با ترویج آن بتوان بسیاری از بدعت‌ها و خرافات و پیرایه‌هایی که وارد دین شده است و فلسفه قیام عاشورا و کربلا را نادیده می‌گیرد زدود و روح معنوی عاشورا و کربلا را بر آن جایگزین کرد.