بحران های منطقه خاورمیانه را می توان پاسخی نسبت به عدم توازن نیروهای سیاسی و بین المللی دانست و همین ژئوپلتیک بحران منجر به شکل گیری رقابت های پیچیده سیاسی و امنیتی شده و دو کشور ایران و عربستان در تلاش اند تا از طریق بازمهندسی تحولات منطقه به شکل جدیدی از معادله قدرت و امنیت در مناطق بحرانی و در امتداد منافع ملی خود دست یابند.
به گزارش تابناک همدان ؛ در این میان راهبرد های این دو کشور در برخورد با یکدیگر و نیز مواجهه با تحولات بر اساس ظرفیت های داخلی خود و حامیان آنها باز تعریف می شود و تفاوت های آشکاری میان آنها از این منظر وجود دارد که در این نوشتار به برخی از آنها اشاره می گردد:
عربستان:
از نظر عربستان، ایران همچون یک تهدید دائمی است که آن را به کنش های دائمی وا می دارد چرا که این روند نوعی بحران امنیتی ذهنی به وجود می آورد که در صورت حاد شدن، برای هر دو طرف خطر آفرین بوده و ای بسا منجر به اقدام پیش دستانه از سوی طرفین شود و تهدیدات نرم آنها به فعلیت برسد.
در دولت جدید ریاض تلاش می گردد تا ابزار، فرایند و الگوی تاثیرگذاری از طریق سیاسی و نظامی بر روند تحولات خاورمیانه اعمال گردد که انعکاس این فرایند را می توان در ماجراجویی های فرامرزی آل سعود به وضوح ملاحظه کرد.
رژیم آل سعود از بعد دیگر قدرت ایران بیش از قدرت سخت نظامی آن هراس دارد و آن قدرت نرم در استفاده از روش اقناع به جای اجبار می باشد و از آنجائیکه عربستان قابلیت ابزاری و راهبردی مناسب جهت ارتقاء خود در جهت مقابله با اینگونه تهدیدات را ندارد دست به دامن راحت ترین راه شده که همان فتنه انگیزی و تشدید ایران هراسی، تجهیز و کمک به گروه های تکفیری و تروریستی - به عنوان تابعی از استراتژی ایجاد شکاف در جبهه مقاومت - و اتصال به شبکه استعماری است.
به عقیده یکی از نظریه پردازان به نام «کوپچان»، "درک سطحی از آسیب پذیری، تصمیم سازان را به سوی پیروی از سیاست های تندروانه هدایت می کند" و همین امر دلیل مهم پیش گرفتن سیاست های ناپخته از سوی دولتمردان تازه کار ریاض است.
با توجه به چنین برداشتی، چشم انداز لغو احتمالی تحریم ها و هراس از نزدیکی ایران به متحدان غربی عربستان و در نتیجه بر هم خوردن توازن قوا کابوسی همیشگی است که موجب اتخاذ سیاست های مقطعی، هیجانی و جنگ افروزانه با هدف تداوم بقا و حفظ امنیت ملی از سوی دستگاه سعودی می گردد.
ایران:
در فرهنگ راهبردی جمهوری اسلامی ایران تهدیدات به عنوان موضوعی دائمی و پایان ناپذیر هستند و علت آن را می توان در ارتباط با تجارب تاریخی و چگونگی آرایش نیرو های مختلف سیاسی و بین المللی مورد توجه قرار داد.
بر خلاف عربستان، ایران، بقای خود را در دوری از استعمار تعریف می کند و گفتمان آن در مقابل استعمار، «مقاومت» و همان چیزی است که رهبر انقلاب هم به آن تاکید دارند چرا که ایشان معتقدند «تهدیدات جهان غرب در برخورد با ایران و جهان اسلام ماهیت نرم افزاری دارند، بنابراین برای مقابله با این تهدیدات نرم باید از ساز و کارهای مقاومت بهره گرفت».
قدرت نرم انقلاب اسلامی ایران نیز همچون سایر انقلاب های بزرگ امری انکار ناپذیر و قطعی است و بی تردید امروز این قدرت برخاسته از انقلاب اسلامی در بسیاری از نقاط جهان به ویژه غرب آسیا گسترده شده و تلفیق آن با قدرت سخت، آن را به یک قدرت منطقه ای بلا منازع و با نفوذ و تاثیرگذار تبدیل کرده است.
ایران بعد از انقلاب با تکیه بر قدرت نرم باور ها و اعتقادات مذهبی خود و ملحوظ داشتن اصل صدور انقلاب، تبدیل شدن به قدرت هژمون منطقه ای را در دستور کار قرار داد و بنیان های قدرت از نظامی گری به اقتصاد و از اقتصاد به فرهنگ و قدرت نرم چرخش نمود لیکن هنوز هم بعد نظامی - با تکیه بر اصل بازدارندگی - اصالت خود را حفظ نموده و این در موضوع پیگیری پیشرفت های موشکی مشهود است.
قدر مسلم، با نگرش به وضعیت پیش رو؛ ضرورت های حیاتی، امنیتی و آینده نگری ایران ایجاب می کند که به هر دو بعد قدرت نرم و سخت توجه داشته باشد که با توجه به آنچه به عنوان رسالت گرایی، الهام بخشی و در یک کلام راهبرد صدور انقلاب طرح می شود به کارگیری هر دوی آن از سوی ایران در عرصه بین الملل و نیز در تقابل با عربستان ضروری می نماید.
ایران و عربستان؛ از تهدید تا جنگ :
قدرت نابرابر، زمینه رویارویی بازیگران در منازعه نابرابر را فراهم می سازد لیکن تشکیل ائتلاف های عربی و نیز آنارشی حاکم بر منطقه و جهان که به منافع عربستان بیشتر میل دارد، وزنه آن را تقریبا هم تراز ایران قرار داده و این هم ترازی زمینه رویارویی طرفین را کمتر نموده است.
امروز وضعیت به گونه ای است که روابط ایران و عربستان به بازی با حاصل جمع صفر تبدیل شده زیرا در آن تلاش برای افزایش منافع بدون کاهش در منافع دیگری متصور نیست. این به این مفهوم است که طرفین حق اعمال قدرت برای رسیدن به خواسته های خود در قبال یکدیگر را در قالب تهدید در کوتاه مدت یا کاربرد عینی آن در بلند مدت قائل خواهند بود. بنابراین در آینده «توانمندی» در بازتعریف نیازها و خواسته های آنها تاثیرگذار است و پیشرفت در ابعاد مختلف یا یارگیری و آرایش های احتمالی می تواند در دست زدن به اقدام عملی ایجاد انگیزه نماید.
امروز عربستان مترصد استفاده از فرصت و شاید گسیل گروه های تروریستی به سوی اهداف ایران است و ایران می داند که در شرایطی با آسیب پذیری راهبردی روبرو می شود که از تحرکات دشمن غفلت نموده یا فکری برای آینده این روابط یا جایگزینی آن با دیگر کشور ها ننماید. با این وصف، یکی از استراتژی های کوتاه مدت ایران جلوگیری از تکثیر این گروه ها در زمین بازی ایران و هم پیمانان آن است. البته ایران با وضعیت سال 2008 تفاوت های آشکاری دارد و طرف عربی و غربی هم دریافته است که نمی توان سر این مار(ایران) را قطع کرد!!
قدرت فساد نمی آورد اما ترس می تواند فساد آفرین باشد خصوصا ترس از دست دان قدرت. امروز پوست اندازی سیاسی عربستان نسبت خوبی با امنیت ملی و بقای شیوه حکومتی آن ندارد و ترس از دست دادن قدرتی که پشتوانه آن سیستم پادشاهی موروثی، دلار های نفتی و حمایتِ امریکا است موجب فساد در داخل عربستان و بحران در منطقه خاورمیانه شده است. لذا این پوست اندازی نه تنها بلوغ سیاسی را برای دولت تازه کار عربستان رقم نزده که آتش فتنه انگیزی در منطقه را شعله ور نموده است.
ذکر این نکته ضروری است که بسیاری از اقدامات ایران ستیزانه دستگاه سعودی ناشی هراس آنها از نزدیکی ایران با متحدان عربستان در فردای اجرای توافق هسته ای است زیرا به خوبی می داند که وقتی دو فیل صحبت می کنند علف های زیر دست و پای آنها لگدمال می شود لذا همبازی شدن عربستان با رژیم صهیونیستی و آنکارا به عنوان اقدامی پیش دستانه دور از ذهن نیست.
مع الوصف، اکنون الگوی سلبی و تخریبی جایگزین الگوی تعامل و همکاری و احترام متقابل شده است و رابطه دو کشور در رسیدن به نقطه بی بازگشت میل بیشتری دارد.
