مرور سال کهنه؛ 12 ماه- 12 روز- قسمت اول
فروردین 1394 را می توان موسم تولد «برجام» توصیف کرد. همان برجام که مخالفان توافق می خواستند به فرجام نرسد یا آن را هنوز به دنیا آمده نمی دانستند ...
عصر ایران؛ مهرداد خدیر- نوروز 1394 خورشیدی را می توان سیاسی ترین نوروز تاریخ معاصر دانست. حتی سیاسی تر از سال 58 که همه پرسی تغییر نظام سیاسی از پادشاهی به جمهوری اسلامی در روزهای 10 و 11 فروردین برگزار شد یا نوروز 67 که موشک باران تهران نیز مانع برگزاری انتخابات مجلس شورای اسلامی نشد. همچنین نوروز 82 که صدام حسین با عملیات مشترک آمریکا و بریتانیا برافتاد.
تمام نوروز 94 را هیات ایرانی به سرپرستی محمد جواد ظریف در هتل بوریواژ لوزان سوییس به سر بردند تا مذاکرات هسته ای با نمایندگان 5 عضو دایم شورای امنیت سازمان ملل به اضافه آلمان را درباره مناقشه هسته ای به نتیجه برسانند.
مذاکرات نفس گیر چند بار تمدید شد و روزهای 11 تا 13 فروردین را می توان وقت اضافه دانست. کار به روز 13 رسید و ایرانیان در دشت و دمن هم گوش به اخبار داشتند و جالب این که یک شبکه ماهواره ای خبری فارسی زبان بیشتر پوشش می داد تا تلویزیون رسمی کشور که مدیران آن چندان دل در گرو توافق نداشتند.
سر انجام در 13 فروردین 1394 توافق مقدماتی و کلی حاصل شد و وزیر خارجه ایران در بیانیه خود اصطلاحی را به کار برد که تا آن زمان کسی نشنیده بود: برجام.
مراد از «برجام» برنامه جامع اقدام مشترک بود. واژه ای که به ُپُربسامدترین کلمه در طول سال بدل شد. توافق انجام پذیرفت اما ثبت آن به تابستان موکول شد. باراک اوباما رییس جمهوری ایالات متحده به رادیو ملی آمریکا گفت: « توافق لوزان با ایران مانند قولنامه خرید خانه است که طرفین هنوز به محضر نرفته اند اما بر سر اصل معامله به توافق رسیده اند هر چند که نه خریدار هنوز قطعا صاحب خانه شده و نه فروشنده همه پول خود را دریافت کرده است. با این حال قول و قرارها را گذاشته اند.»
در حالی که به خاطر انجام توافق هسته ای در سوییس فضای غالب بر جامعه آکنده از امید و شادی شده بود دلواپسان اما دست از انتقاد نکشیدند و همین نگرانی هایی را در جامعه دامن می زد و حتی این بیم درگرفت که تا تیرماه اتفاقاتی در ایران یا آمریکا رخ دهد که همه چیز را بر هم زند.
در پایان تعطیلات و در نخستین روز کاری فروردین 94 روزنامه ای تیتر زد: 1«+12» تا از نحوست سیزده هسته ای بگویند. جالب این که از آموزه های اعتقادی اصول گرایان یکی این است که آیین هایی چون چهارشنبه سوری و نحسی سیزده خرافه است اما خودشان 13 فروردین 1394 را نحس قلمداد کردند. چون ایران با 6 کشور به توافق کلی دست یافته بود.
روز 16 فروردین نیز 150 نفر از آنان مقابل مجلس شورای اسلامی تجمع کردند و با نوشته هایی که دردست گرفتند اوج خشم و نارضایتی خود را از توافق سوییس نشان دادند: « باخت در لوزان، بردنمایی در تهران، کاپیتولاسیون با نقاب برجام، چرخیدن سانتریفیوژ بدون تزریق یعنی اسباب بازی و اراک و آب سنگین، نماد عزت ماست» از جمله شعارهای آنان بود که در قالب نوشته در دست داشتند.تیم هسته ای اما خود را برای مذاکرات نهایی در تیرماه آماده می کرد تا قولنامه را به «سند» تبدیل کنند.
دلواپسان این بار ساز دیگری کوک کردند. این که توافق باید به تصویب مجلس برسد. پیشتاز این ماجرا هم احمد توکلی بود که معمولا سربزنگاه های حساس با اصول گرایان رادیکال هم آوا می شود هرچند در باقی اوقات مایل است او را چهره ای میانه رو بدانند. [نمایندگانی که در بهار و تابستان 94 بیشترین حجم مخالفت با برجام را از خود نشان دادند البته در زمستان همین سال واکنش مردم را دیدند. به گونه ای که به صورت مشخص درباره نمایندگان «آنتی برجام» تهران می توان گفت همه در هفتم اسفند باختند.]
به جز برجام و توافق در لوزان سوییس که سایه آن بر تمام سال گسترده بود، رویکرد مهم دیگر فروردین را می توان اصرار روزنامه ارگان شهرداری تهران بر لزوم حذف 6 میلیون یارانه بگیر دانست که در تمام صفحات اول فروردین ماه انعکاس یافت. جالب این که در پایان سال مخالفان دولت در تبلیغات خود از قطع یارانه نقدی در صورت پیروزی گفتمان اعتدال در انتخابات اظهار نگرانی و خود را حامی ادامه پرداخت یارانه معرفی می کردند.
حادثه دیگر در فروردین 94 تعرض به دو نوجوان ایرانی در فرودگاه جده بود که واکنش های گسترده اجتماعی در پی داشت. برخی از رسانه ها نیز با توجه به تنش در روابط ایران و عربستان پس از دخالت نظامی این کشور در یمن در ششم فروردین بر این موضوع بسیار تاکید کردند و به تعبیر یک جامعه شناس دو خط موازی به هم رسیدند!
منظور این بود که ایرانیان باستان گرا که شیفته ایران پیش از اسلام هستند کنار هم وطنانی که به بهای نقض الزامات وحدت فرقه های اسلامی در زمره شیعیان غلو کننده تعریف می شوند در یک صف واحد قرار گرفتند و بر کوره احساسات ضد عربی دمیدند. مقایسه بافت معترضان تجمع کننده در مقابل سفارت عربستان سعودی در فروردین ماه با اجتماع اعتراضی به اعدام شیخ نمر باقر نمر در دی ماه نشان می دهد که عنوان «خودجوش» تجمع 500 نفری مقابل سفارت عربستان در فروردین ماه را می برازد.
از رخدادهای دیگر فروردین 94 می توان به درگذشت مادر رییس جمهوری اسبق ایران اشاره کرد که در رسانه ها به صورت همسر مرحوم آیت الله روح الله خاتمی انعکاس یافت و شرکت در مجلس ترحیم را جایگزین دید و بازدید مرسوم سالانه کرد.
خاطره ای از هاشمی رفسنجانی در همایش گرامی داشت بانوی انقلاب ( خانم خدیجه ثقفی همسر امام خمینی ) نیز منتقدان او را به واکنش، تشکیک یا انکار واداشت. آقای هاشمی گفته بود: « در سال 88 راضی نبودم که وارد رقابت های انتخاباتی شوم اما خانم ثقفی مرا خواستند و فرمودند امام این انقلاب را به دست شما و دوستان تان سپرده است. آیا می دانید اینها چه کسانی هستند و با انقلاب چه خواهند کرد و با این حرف شان تکان خوردم و اشک به چشمم آمد و قبول کردم.» البته احتمالا منظور او سال 84 بوده ولی آن قدر حرف و سخن برانگیخت که این موضوع را به حاشیه برد.
فروردین 1394 را می توان موسم تولد «برجام» توصیف کرد. همان برجام که مخالفان توافق می خواستند به فرجام نرسد یا آن را هنوز به دنیا آمده نمی دانستند و پیش بینی می کردند که مرده به دنیا می آید. اما زاد و بالیدن گرفته است.
