این سالنمای سنگسری که گویای زمان آمدن آریاییها به ایران است مانند تقویم باستانی ایران روزهای آن نیز دارای نام هستند و به نامهای باستانی آن خیلی همانندند.
شروع سال در تقویم سنگسری از 16 فروردین ماه شمسی آغاز می شود.
تقویم سنگسری دارای 12 ماه و هر ما ه را سی روز وهر روز دارای نامی خاص می باشد که جمعا 360 روز را در بر میگیرد و 5 روز مازاد به پنج روز پیتک (روز خدا) نیز گفته می شود.
در تقویم سنگسری نام پروردگار در هر ماه 4 بار تکرار می شود 1- « وَرمَز» خدای جهانیان 2- «دِی به آذر » آفریدگار 3- «دِی به مهر» آفریدگار 4- « دِی به دین» آفریدگار.
مناسبت های تقویم سنگسری علا وه برتقویم شمسی از قرار زیر است:
1- ورمز اولین روز هر ماه سنگسری است که مراسم خاصی خود را دارد و مخفف شده اهورامزد خدای جهانیان است.
2 - نامزد نوروز (نوروی نومزه) به سه روزاول سال شمسی معادل با 22و23و24 « آوِنه مُ» که روزهای آب، خاک،آتش را دربر می گیرد.
3 –«سیزده تیر مُ» که معادل 22 آبان ماه شمسی است و از باقیمانده جشن های ایران باستان جشن تیرگان نام دارد که مراسم خاصی و برنجی با 13 نو ع مواد غذایی و شبی به یاد ماندنی را در خاطره ها زنده می کند.
4 – «ششای اول» که جشن نرون هم به آن گفته می شود 18 روز است که در شهریورماه شمسی اتفاق می افتد و روز 10 شهریور معادل 30 "سیامُ " روز نر نام دارد که دارای مراسم ویژه جشن نرون در شب و روز نر است که به نوعی پایان سال کاری عشایر هم قلمداد می شود.
5 – «چله» چله بزرگ وچله کوچک که گرما وسرمای سال رابه دو دوره 40 و20 روزه تقسیم می کنند.
6 –«ششای دوم» که فصل زایش گوسفندان است در زمستان و برابر با ماهای "شَرور مُ " و "میرونِه مُ " سنگسری معادل بهمن ماه شمسی است ( سوناگر)
7 - «عجوک بجوک» به 28 روز آخر سال اتلاق می شود و دارای 4 مرحله هر مرحله 7 روز است که قصه خاص خودش را دارد.
8- « کولاکی» روزهای که بعد از نوروز محاسبه می شود بیست و ششه /چهل و ششه /پنجاه و ششه /شصت وششه که احتمال کولاک وسرما بسیار زیاد است.
پژوهش و ثبت تقویم سنگسری توسط یدالله حاجی علیان انجام شده که بطور جدی و با راهنمایی های اساتید بزرگوار بویژه استاد چراغعلی اعظمی در سال 1370 شمسی شروع کرد.
وی با تحقیق و پژوهشهای میدانی شامل صدها ساعت مصاحبه صوتی و تصویری از عموم مردم بویژه دامداران و کشاورزان و مکتوبات اهم از کتب ترجمه شده و اثر نویسندگان ایرانی از گذشته تا کنون که تا سال 1380 شمسی به طول انجامید و هم زمان در همان سال در مرکز پژوهش های علمی وزارت فرهنگ وارشاد اسلا می و سازمان ثبت اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران به شمار ه 7948 تقویم سنگسری به ثبت رساند و در سال 1382شمسی برابر با 3403 سنگسری به شماره 1828 مجوز چاپ از وزارت فرهنگ وارشاد اسلا می( اداره کل چاپ وثبت و صدور مجوز غیر کتاب) دریافت نمود و در سال 1383 شمسی برابر با 3404 سنگسری محتویات تقویم سنگسری در تماشاکه زمان (موزه تقویم )حفظ و نگهداری و در همان سال در جشنواره علمی خوارزمی ویژه بین الملل مطرح شد.
در سال 1390 شمسی برابر با 3410 سنگسری با تلاشهاي
اداره كل ميراث فرهنگي و گردشگري تقویم سنگسری به عنوان یک اثر معنوی
تاریخی در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت و به شماره 216 به تاریخ
24/3/90ثبت ملی شد.
منبع:مرآت