به گزارش تابناک قم، هر ساله همزمان با روز جهانی موزه در ایران بازدید از بسیاری از موزهها برای عموم مردم به صورت رایگان است و موزه آستان مقدس نیز از این قاعده مستثنی نیست.
موزه آستانه مقدسه یکی از قدیمیترین موزههای کشور به شمار میرود که در آبان ماه سال ۱۳۱۴ شمسی در محوطه داخلی حرم مطهر و محل فعلی مسجد شهید مطهری تأسیس شد.
مجموعه آثار موزه شامل بخشهای متنوعی از جمله بخش قرآنهای خطی از قرن دوم تا دوره معاصر، مسکوکات ادوار اسلامی و پیش از اسلام، تابلوهای نقاشی و شمایل مینیاتوری، آثار چوبی خاتم کاری، آثار چوبی منبت کاری، ظروف سفالینه متعلق به هزاره اول و دوم قبل از میلاد مسیح و ادوار اسلامی، ظروف چینی و شیشهای، کاشیهای زرین فام با طرحها و نقوش و کتیبههای زیبا مربوط به قرون ششم تا هشتم هجری قمری، آثار حجاری و سنگهای تزئینی، لوازم فلزی با تزئینات قلمزنی، قالیچههای دستباف ابریشمی دوره صفوی و قاجار و پارچههای دستباف است.
برخی از قرآنهای موزه در قرون آغازین حیات اسلام یعنی در قرن دوم و سوم همزمان با حکومت خلفای عباسی کتابت شده و برخی نیز در سایر ادوار اسلامی، مصادف با دوره حکومت آل بویه، سلجوقیان، ایلخانیان، تیموریان، صفویان و قاجاریه کتابت شده است.
قدیمیترین قرآن موزه در سال ۱۹۸ هجری قمری نوشته شده و در آغاز آن نام مامون خلیفه عباسی مشهود است. بعضی از قرآنها بر روی پوست و برخی دیگر بر روی پارچه و سایر قرآنها بر روی انواع کاغذ نوشته شده است. مجموعه مسکوکات موزه آستانه مقدسه قم از دیگر بخش های مهم آثار موزه را تشکیل میدهد که از لحاظ جنس، طرح و نقش و دوره تاریخی حائز اهمیت است.
مسکوکات موزه از نظر جنس به سه دسته طلا، نقره و مس و از نقطه نظر تاریخی به سه دوره تاریخی اشکانی و ساسانی، عرب ساسانی و ادوار اسلامی مربوط میشود. در دوره نخست برخی از سکههای نقره موجود در دوره حاکمیت سلسله اشکانی و ساسانی ضرب شدهاند که روی این سکهها تصویر نقش برجسته و نیمرخ فرمانروا با نگاه به سمت چپ و بر پشت سکه نیز نقش آتشدان زرتشتی با شعلههایی که از میان آن متصاعد میشود و غالباً نیز با دو نگهبان ایستاده بر دو جانب آن مشهود است.
کاشیهای موزه قم از نظر قدمت، ابعاد، کثرت نقوش و تزئینات و تنوع کتیبههای موجود روی آن بسیار حائز اهمیت و جالب توجه هستند. از نظر قدمت، بیشتر کاشی ها مربوط به دوره سلجوقی و ایلخانی (قرن ششم و هفتم و هشتم) بوده که بخش قابل توجهی از آن در کارخانه سید رکن الدین در کاشان ساخته شده است.
بخش زیاد کاشیهای موزه را کاشیهای ستارهای یا کوکبی و چلیپا، خشت کاشی و کاشیهای معرق و کتیبهای تشکیل میدهد. کاشیهای کوکبی یا ستارهای عمدتا دارای تزئینات زرین فام بوده و همچنین تعداد زیادی از آنها دارای نقوش برجسته زیبای گیاهی شامل گل و بوته اسلیمی هستند.
کتیبههای موجود بر روی کاشیها به سه دسته تقسیم میشوند که یکی از آنها شامل آیات و سورههای قرآنی، احادیث و روایات ائمه معصومین (ع) و ابیاتی از شعرای پارسی گوی ایرانی از جمله حکیم ابوالقاسم فردوسی است.
کاشیهای خشتی قسمت دیگری از کاشیهای موزه قم را تشکیل میدهد که بیشتر دارای کتیبههایی با حروف برجسته شامل سورههای قرآنی به ویژه سوره یاسین با تزئینات زرین فام و نقوش گیاهی است. در این قسمت هر کاشی شامل یک یا چند کلمه برجسته بوده که مجموعه متعددی از آنها عبارات یک آیه و یا یک سوره را تشکیل میدهد.
از نظر زیبایی و ابعاد، یکی از زیباترین و نفیس ترین کاشیهای موجود، کاشیهای مرقد علی بن جعفر است که به شکل یک مستطیل بزرگ با ابعاد کلی ۱۵۶×۲۰۶ سانتیمتر شامل شش قطعه کوچکتر به ابعاد ۷۸×۷۰ سانتیمتر است و مربوط به اوایل قرن هشتم یا دوره ایلخانی بوده و دارای کتیبه هایی به خط ثلث برجسته است.