کثیر المعونه قلیل المؤنه
تفسیر و تبیین توصیفی
این جمله زیبا، نغز و پرمعنای عربی که در روایات ما فراوان آمده است کسی را می گویند که نفع او به مردم و جامعه هرچه بیشتر، هزینه و خرجش هرچه کمتر یعنی پرکار و کم خرج وسبکبار باشد بیشتر کار و فعالیت کند آثار و برکات داشته و سود مادی معنوی به مردم برساند وکمتر از مزایای مادی و اموال عمومی استفاده و بیشتر کار وخدمت کند و ثروت مادی ، معنوی و افتخارب رای کشور و جامعه یبافریند و کمتر به نفع خود برداشت و مصرف نماید و این خود یکی از برجسته ترین نشانه های اوج ایثار و فداکاری است که از نظر قرآن بزرگترین ارزش و فضیلت انسان است اینست معنای آن جمله روائی پرمحتوا بطور اجمال وخلاصه که حقیقت و شعاع آثار و برکات آن بطور کامل مشروح درانه مصادیق قابل تبیین و ترسیم است که من در این مقال به یکی از مصادیق شاخص آن خواهم پرداخت این جمله در روایات اسلامی فراوان بکار رفته و از صفات مومن و آثارایمان شمرده شده و از ویژگیهای رسالت، امامت و رهبری تلقی گردیده است به عنوان نمونه به موارد زیراشاره می شود:
1- رسول خدا (ص) : من صفات المومن ان یکون ... قلیل المؤنه کثیر المعونه...(1)
رسول خدا(ص) صفات و خصوصیات مومن رامی شمارد تا می رسد به مهمترین آنها و می فرماید که مومن کم خرج وکم هزینه است ولی تلاش، خدمات و برکاتش به مردم زیاد و فروان.
2- امام صادق(ع): المومن حسن المعونه وخفیف المؤنه (2)
مومن تلاش و خدماتش به جامعه و مردم بسیار پربرکت ، نیکو و سودمند است ولی بار مالی و هزینه او در جامعه و برای جامعه بسیارسبک و ناچیز است.
3- امام علی (ع): والله ما کنت الا خفیف المؤنه و کثیرالمعونه (3)
بخدا سوگند من نیستم و نبوده ام جز سبکبار در هزینه کردن و فعال و پرتلاش درخدمت کردن و سود رساندن.
ترسیم مصداقی
یکی ازمصادیق بارز این جمله زیبا و پرمعنا و این روایات درباره این حقیقت و فضیلت انسانی حضرت امام(ق س) می باشد و بلکه به نظرمن بزرگترین ، شاخص ترین و عالی ترین مصداق آن که جز معصوم کسی به پای آن نمی رسد آن بزرگوار است .
حضرت امام نمادعینی این حقیقت است که که اگر بخواهیم این حقیقت و فضیلت را مجسم نموده و عیناً به جامعه ارائه دهیم تا از آن الگوبرداری کنند شایسته است که حضرت امام را نشان دهیم با این توضیح که : شخصیت حضرت امام شخصیت ویژگیها بود مجموعه این ویژگی ها غیر از معصومین درکسی یافت نمی شد و برخی از ویژگیها نیز خاص آن بزرگوار است از این ویژگی ها که مقوم ومکمل رهبری آن رهبر الهی بود اینست که مصداق بارز وشاخص « کثیرالمعونه قلیل المؤنه» بود یعنی پرکار ، پربرکت و پرآثار و در عین حال کم خرج و کم هزینه و بلکه خدمتگزارترین و بی هزینه ترین بود و کم ترین هزینه ای برای نظام و کشور نداشت و در این حکومت منحصر به فرد بود زیرا معمولاً انسان هر مقدار بیشتر کار و خدمت کند از نظرشرعی و حقوقی بطور طبیعی حق استفاده و برداشت بیشتری را دارد ولی داستان شگفت انگیز حضرت امام درست عکس این قاعده عمومی و طبیعی جریان داشت حضرت امام این همه آثار ، برکات و خدمات کلان که تحت عنوان انقلاب عظیم و نظام اسلامی به ملت خود هدیه کرد وهمچنین آن همه آثار فراوان عظیم علمی، اخلاقی ،فرهنگی ،اجتماعی، سیاسی، مادی و معنوی برای ملت ایران و امت اسلامی آفرید عمرشریف و با برکتش، زندگی، آسایش و آرامش خود و خانواده اش را در طول انقلاب بعداز پیروزی، وقف اسلام ،مسلمین و ملت عزیز ایران نمود ولی از بیت المال آنها و بودجه عمومی سهمی و حقی برای خود اختصاص نداد و هزینه ای برای کشور ایجاد نکرد یعنی کم خرج و سهل المؤنه و در عین حال کثیرالخدمه والبرکه بود شاهکار و کارستان کرد ولی برداشت نکرد از آغاز انقلاب تا پیروزی بدون اینکه از جایی کمک بگیرد با کمک های مردمی و بودجه مرجعیت خود ، انقلابی را با آن عظمت و گستردگی که معجزه قرن و به گستره جهان بود بپا کرد و به سادگی و کمترین هزینه آنرا اداره نمود و به پیروزی رساند و به ملتش تقدیم کرد و بعد از پیروزی نیز با تاسیس جمهوری اسلامی و تشکیل نهادهای حکومتی و مدنی و با عظمت ، هویت و آزادی بخشیدن به مردم و یا ارزش و رسمیت دادن به آراء ، حقوق و حاکمیت ملت و با رهبری و مدیریت فعال ، هوشمند و بی بدیل و شکستن بن بستها و حل معضلات نظام و کشور و بالاخره با صادر کردن احکام ، فرمان ها ومنشورهای قاطع و ماندگار خدمات بس ارزشمند و برجسته ای را برای این کشور و این ملت بزرگ ارائه داد و آثار و برکات عظیمی را از خود بجا گذاشت و در قبال آن ثروت کلان مادی و معنوی، هیچ اجر و مزدی و حتی در حد حقوق کارمندی نیز از این ملت و از بیت المال آنها نگرفت، برداشت و هزینه نکرد و بلکه از بودجه شخصی خود که بودجه مرجعیت بود و از مقلدینش در خارج و داخل به عنوان مرجع تقلید به دست او می رسید و حتی از اموال شخصی و ارث پدری خود در موارد نیاز برای انقلاب و اسلام خرج می کرد یعنی به نظام و دولت می داد ولی چیزی از آنها نمی گرفت اموال و املاک مصادره ای و آنچه از اموال و املاک حکومتی که در اختیار و زیر نظر ولایت فقیه است به عنوان بنیاد مستضعفان و یا هرمرکز و عنوان دیگر مستقیماً در اختیار نگرفت و از آنها خرج و هزینه نکرد همه آنها را دراختیار دولت و نخست وزیر وقت قرار داد و یا هیات خاص و مورداعتمادی تعیین نمود که آنها را جمع آوری و نگهداری کرد در موارد نیاز کشور و مردم و درخانه سازی برای بی خانمان ها و در مصارف لازم خرج شود بدون اینکه خود مستقیماً متولّی آن گردد و خود را درگیر مسایل مالی کند احکام و اسناد همه آنها در صحیفه امام موجود است حضرت امام نه خانه و خانواده پرخرج و پرهزینه داشت و نه تشکیلات اداری گسترده پرطمطراق و هزینه ساز ایجاد کرد و نه بر تشکیلات نظام مراکز موازی و اضافی افزود نهاد رهبری او که دنیا راتکان می داد درعین عظمت ، پاکی ، سلامت قداست و اقتدار بسیارساده، کوچک ، محدود ، بی آلایش و به اصطلاح آخوندی و طلبگی بود آنچنان هزینه ای برای نظام دربرنداشت و پاک بود چون مبرا از مسایل مالی و ملکی بود خود در یک خانه محقر یک طلبه زندگی می کرد و در کنار آن یک حسینیه کوچک و بسیارساده عاری از تزیین و تجمل وجود داشت برای ملاقاتهایش که جهان را بلرزه می انداخت از آن استفاده می کرذ و از ایجاد سیستم حکومت در حکومت اجتناب می ورزید نه سیری نه سفری نه بساطی نه تشکیلاتی، نه خدمی و نه حشمی و هیچ نوع خرج تراشی و هزینه سازی برای نظام نداشت هیچ اجر و پاداش دنیوی ومادی درقبال آنهمه خدمات برکاتش نه برای خود و نه برای خانواده اش نه حیاتش و نه بعد از رحلتش نگرفت تنها مرد رسالت رهبری و امامتش و پاداش آن همه خدماتش محبت و حرمت اهل بیت و خاندانش بود که متاسفانه مانند جدش رسول خدا بعد ازحیاتش شکسته شد اینست که گفتیم خالق انقلاب اسلامی و بنیانگذار جمهوری اسلامی، رهبر بی بدیل ، استثنائی و الهی بود ، امام ویژگیها و شگفتیها و مصداق کامل بارز کثیرالمعونه و قلیل المؤنه بود که مسولان نظام شایسته است در این فضیلت انسانی ومدیریت اسلامی آن انسان شایسته را الگو و اسوه خود قرار داده و از آن رهبر الهی در این شیوه عملی پیروی کنند روحش شاد و راهش پررهرو و انقلاب و نظامش پابرجا باد ان شاءالله.
پی نوشت:
1- بحارالانوار : 67/311.
2- بحارالانوار : 67/362.
3- بحارالانوار : 23/211.
*** نماینده مردم آذربایجان شرقی در مجلس خبرگان رهبری