تغییر شیوه زندگی و رشد بی سابقه جمعیت شهرنشین در کشور، لزوم توسعه شهرها و به خصوص کلان شهرها را به وجود آورده است.
احداث بناهای مسکونی، اداری و تجاری، خیابان ها، بزرگراه ها و... متناسب با افزایش جمعیت شهرنشین، از ملزومات توسعه شهرهاست، اما گاهی به سبب رشد سریع جمعیت و نیز عدم برنامه ریزی و پیش بینی های لازم، توسعه شهرها به صورت ناپایدار خواهد بود.
تهران یکی از ٢٥ شهر بزرگ دنیاست که با وجود اهمیت سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در کشور، از نظر شاخص های توسعه نسبت به کلان شهرهای دنیا از رتبه پایینی برخوردار است. احداث فضای سبز یکی از مصداق های مهم توسعه شهرهاست.
در دنیای صنعتی و مکانیزه امروزی، درختان شریان های حیات شهرها بوده و احداث فضاهای سبز برای سلامت روحی و جسمی جامعه، ضروری است. آبیاری یکی از نیازهای اولیه و مهم در نگهداری فضای سبز است. سازمان بوستان ها و فضای سبز شهر تهران، متولی آبیاری فضاهای سبز در این شهر است.
درحال حاضر آبیاری بخش قابل توجهی از فضای سبز تهران به روش سنتی و با کمک نیروی کارگری انجام می شود. از آنجایی که بازدهی این روش کمتر از ٣٠ درصد است، حجم قابل توجهی از آب مورد استفاده هدر رفته و تلف می شود. اما مشکل آبیاری فضای سبز شهر تهران تنها به روش آن محدود نمی شود.
به نظر می رسد انتخاب اغلب سامانه های آبیاری مکانیزه که در پارک ها و فضاهای سبز شهر نصب شده و درحال بهره برداری است، بدون مطالعه و طراحی انجام شده است.
میانگین سالانه سرعت باد در تهران نزدیک به ١٠ کیلومتر در ساعت و حداکثر ماهانه آن به ١٥ کیلومتر در ساعت نیز می رسد. این عامل با لحاظ کردن بیش از دو هزار و ٥٠٠ میلی متر تبخیر سالانه، شرایط را برای آبیاری به روش بارانی، که به وسیله آب پاش هایی که در سطح شهر و پارک ها نصب شده است، انجام می شود، دشوار می کند.
باوجوداین، اغلب دیده می شود که در ساعات گرم نیمروزی یا روزهایی که باد می وزد، آبپاش هایی که با ارتفاع نامناسبی نصب شده اند، در حال کار بوده و به این ترتیب آب و انرژی قابل توجهی را هدر می دهند. همچنین با توجه به اینکه مرز فضای سبز و خیابان، یکی از محل های هدررفت آب است، حاشیه فضاهای سبز خیابانی در مواقع آبیاری خیس بوده و آب در بزرگراه ها و خیابان ها جاری می شود. بنابراین در این راستا باید اقداماتی توسط شهرداری تهران انجام شود که برای نمونه به بخشی از اهم آن اشاره می شود:
- استفاده از پساب تصفیه شده در آبیاری فضای سبز، فشار وارد بر منابع آب زیرزمینی را کاهش می دهد. در این راستا اقداماتی به وسیله شهرداری انجام شده و طرح جامع آب خام فضای سبز شهر تهران که براساس آن آبیاری تمامی سطوح فضای سبز با آب خام صورت خواهد گرفت، در سازمان بوستان ها و فضای سبز شهر تهران در حال پیگیری و اجراست. اما ظرفیت سامانه های تصفیه پساب باید متناسب با نیاز آبی فضای سبز افزایش یابد.
- مقدار تبخیر سطحی با آب دادن گیاهان در اوایل صبح کاهش می یابد. بنابراین برنامه ریزی شهرداری جهت آبیاری فضاهای سبز باید به گونه ای انجام شود که دفعات و ساعات آبیاری روزانه کاهش یافته و این کار شب ها انجام شود. همچنین آبیاری به روش بارانی در روزهایی که باد می وزد، بسیار کم بهره است.
- استفاده از کودهای آلی و کاهش مصرف کودهای شیمیایی، تبخیر سطحی خاک و در نتیجه مصرف آب را کاهش می دهد.
- اعمال الگوی کشت متناسب با آب و هوای تهران و به کارگیری گیاهان غیرپوششی و کم مصرف، در شرایط فعلی بسیار ضروری است. همچنین بهتر است گیاهانی که نیاز آبی مشابه دارند، در کنار هم کشت شوند تا بتوان ساعات آبیاری را تا حد امکان کاهش داد.
- در الگوی کشت بهتر است از گیاهان پوششی کمتر استفاده شود. در محل هایی که چمن کشت شده است، بهتر است هنگام چمن زنی، تیغه ماشین در حالت ماکزیمم تنظیم شودتا کوتاه کردن بیش ازحد چمن ها موجب افزایش تبخیر سطحی و کاهش رطوبت خاک نشود.
- آگاه سازی پرسنل متصدی آبیاری فضای سبز از بحران آب و ارائه آموزش های اولیه در راستای کاهش مصرف آب، در شرایط فعلی الزامی است.
وضعیت منابع آب کشور بحرانی است. آخرین نتایج پیش بینی فصلی که توسط پژوهشکده اقلیم شناسی در کشور انجام می شود، نشان می دهد در سال آبی اخیر آمار بارش در کشور نسبت به میانگین بلندمدت حدود ١٧ درصد کاهش یافته است. اما هنوز فرصت برنامه ریزی و انجام اقدامات لازم در جهت کاهش خسارات ناشی از اتلاف آب هست. شهرداری تهران نیز مانند سایر دستگاه ها، باید دراین باره اقدام کرده و تا حد ممکن از اتلاف منابع آب، جلوگیری کند.
منبع: ايرنا
