بختک بحران آب روی همه استانهای کشور افتاده است و دیو خشکسالی مدتی است همه جا پرسه می‌زند. در این میان در پی انتقال آب رودخانه کرج به پایتخت می توان ادعا کرد که مرگ کرج استارت می‌خورد.
این گزارش از سلسله گزارشهای «پرونده ویژه بررسی پدیده کم آبی و مدیریت بحران آب در استانهای کشور» منتشر شده است. دومین «پرونده ویژه» مجموعه گزارشهای تولیدی دفاتر سرپرستی استانهای خبرگزاری مهر، در یک موضوع مشترک است. نخستین پرونده ویژه استان ها با عنوان«پرونده ویژه بررسی پدیده حاشیه نشینی در استانهای کشور» را می توانید در اینجا بخوانید.
به گزارش خبرنگار مهر، بحران کم آبی و کمبود منابع آبی در کشور، استان البرز و کلانشهر کرج با جمعیتی بیش از۲ و نیم میلیون نفر بر کسی پوشیده نیست. زنگ خطر بحران کم آبی از مرز شنیدن نیز گذشته است و هر از چند گاهی نصف شدن ذخیره آب پشت سدها شوکی به اذهان عمومی وارد می کند.
در اینجا باید توجه شهروندان را به این نکته جلب کرد که محیط زیست سالم در گرو توجه به منابع زیستی آب، هوا و خاک است، ولی متاسفانه البرزنشینان با تشدید آلودگی هوا و افزایش گرد و غبار ناشی از بروز خشکسالی مواجه هستند و با توجه به این شرایط منابع آبی به ویژه رودخانه کرج دیگر جوابگوی تشنگی اراضی کشاورزی نیست به همین منظور باید با مدیریتی جهادی به فکر استمرار حیات رودخانه کرج باشیم تا به سرنوشت دریاچه ارومیه دچار نشود.
در ادامه باید به این نکته اشاره کرد که خطراتی از جمله پایین رفتن سطح سفره های آب زیرزمینی، محیط زیست استان البرز را تهدید می کند و به همین منظور کلید حل این مشکل در جیب مسئولانی است که باید با نگاهی کارشناسانه، وضعیت منابع آبی را مورد بررسی قرار داده و دقت کنند اقداماتی همچون طرح تونل انتقال آب رودخانه کرج به تهران که قرار است بحران آب را در پایتخت به حداقل برساند باعث کمبود آب در کلانشهر کرج می شود و خطرات زیست محیطی زیادی به بار آورد در این صورت منابع ارزشمند آبی که سرمایه ای ملی هستند با سهل انگاری در معرض خطر قرار خواهند گرفت.
طرح انتقال آب رودخانه کرج به تهران سال ۸۵ به تصویب رسید
بحران کم آبی مختص یک استان و چند شهر نیست گریبان همه استانهای کشور را گرفته است و در این میان انتقال تونلی آب رودخانه کرج شرایط استان البرز را ویژه تر می کند حال با تفاسیر ارائه شده اگر اهمیت رودخانه کرج به عنوان رودخانه ای که در چهارمین جاده زیبای دنیا جاری است از اهمیت دریاچه ارومیه بیشتر نباشد کمتر هم نیست اما چرا تا کنون کمتر و تقریبا هیچکس به بحران و فاجعه ای که در حال رخ دادن برای این شریان بی بدیل است توجهی نکرده است.
برای بررسی وضعیت کم آبی در این استان نوپا و تازه تاسیس باید طرح انتقال آب رودخانه کرج به تهران که با اعتباری بالغ بر هزار میلیارد تومان در سال ۸۵ به تصویب رسید را مو شکافی کنیم.
اجرای طرح انتقال آب رودخانه کرج به تهران آن هم از سد امیرکبیر نتیجه ای جز خشک شدن کامل این رودخانه و مسیر ۳۰ کیلومتری آن تا کرج ندارد. حال با گذشت ۹ سال باید شاهد فاجعه زیست محیطی در محور کرج – چالوس که می تواند نبض سرمایه گذاری در البرز باشد، باشیم.
طرح انتقال آب کرج به تهران از خروجی سد امیرکبیر که موجب خشک شدن بیش از ۳۰ کیلومتر از این رودخانه می شود و کرج را از تنها مزیتش بی بهره می سازد، از دوره های پیشین برای ما به ارث رسیده است از آن زمان تا کنون این پروژه که بی تردید بودجه آن در حال حاضر بیش از هزار میلیارد تومان شده است در حال انجام است و اقدامی موثر برای توقف آن صورت نگرفته است.
آب رودخانه کرج به تهران در شرایط فعلی نیز انتقال می یابد اما از انتهای مسیر این رودخانه یعنی بیلقان - کرج، در این شرایط ۳۰ کیلومتر از این رودخانه بی بدیل به حیات خود ادامه می دهد اما طرح انتقال تونلی آب کرج به تهران از سد امیر کبیر پروژه ای است که آب رودخانه کرج را از خروجی سد توسط تونل به تهران انتقال می دهد و بیش از ۳۰ کیلومتر از این رودخانه منحصر به فرد را خشک می کند.
مسئولان وقت وزارت نیرو به ویژه مدیران آب منطقه ای تهران، آلودگی آب رودخانه کرج توسط واحدهای گردشگری و مسکونی در این مسیر ۳۰ کیلومتری را بهانه ای قرار دادند تا بیش از ۵ هزار میلیارد تومان بودجه (البته به نرخ تورم امروز) برای اجرای تونل انتقال آب کرج به تهران هزینه کنند هزینه ای که مرگ کرج را استارت زد.
این انتقال فجایع غیر قابل جبرانی را به دنبال دارد که به برخی از آنها اشاره می کنیم؛ رودخانه کرج تنها منبع سطحی تغزیه کننده سفره های زیر زمینی آب دشت کرج است و با اجرای انتقال آب این رودخانه از محل سد کرج به تهران و خشک شدن ۳۰ کیلومتر از رودخانه کرج، طبق نظر کارشناسان سفره های آب زیر زمینی بیش از ۱۰۰ متر کاهش می یابد.
در مسیر ۳۰ کیلومتری رودخانه کرج یعنی از سد امیر کبیر تا بیلقان، حصار، سرحد آباد و کلاک درختان بیشماری وجود دارد همگی از آب رودخانه کرج تغزیه می کنند انتقال آب سبب خشک شدن مستقیم این درختان می شود و یکی از بزرگترین فجایع زیست محیطی تاریخ ایران در کرج رخ می دهدماهی قزل آلای خال قرمز یکی از منحصر به فرد ترین ماهی های دنیا به شمار می رود که مهمترین خاستگاه و زیستگاه آن همین مسیر ۳۰ کیلومتری رودخانه کرج است که با انتقال آب رودخانه کرج از طریق تونل، بیش از ۲۰۰ هزار قطعه از این نوع ماهی که اکثر آنها مولد هستند از بین می روند و زیستگاه آنها به بیابانی برهوت بدل می شود.
در وانفسای بحران کم آبی، آلوده تر شدن هوای کرج تا مرز بحرانی یکی دیگر از ده ها فاجعه حاصل از انتقال آب رودخانه کرج به تهران از سد امیر کبیر است چرا که یکی از مهمترین مناطق و منابع تولید اکسیژن و تصویه هوای کرج باغات جاده چالوس، حصار، کلاک، سرحد آباد و وسیه است که متاسفانه با خشک شدن این رودخانه همگی خشک می شوند.
ابعاد این فاجعه زیست محیطی به اندازه ای است که بی تردید هر ۳ میلیون نفر از جمعیت البرز را در بر می گیرد حتی کارشناسان معتقدند که این انتقال، به جز اکوسیستم کرج شهریار را درگیر کرده و این منطقه را کاملا خشک می کند.
حیات وحش محور چالوس در معرض خطر جدی قرار دارد
این معضلات تنها بخشی از آثار این فاجعه زیست محیطی است که ارائه شد. گرچه بهانه آب منطقه ای تهران و وزارت نیرو برای انتقال آب از سد امیرکبیر و خشکاندن ۳۰ کیلومتر از رودخانه کرج، آلوده شدن آب رودخانه در طول این مسیر توسط واحدهای گردشگری و منازل مسکونی است اما این بهانه ای بیش نیست چرا که به فرض صحیح بودن این ادعا، با درصدی از هزینه ۵ هزار میلیارد تومانی پروژه انتقال آب کرج به تهران وزارت نیرو می تواند یک خط لوله فاضلاب در حاشیه رودخانه کرج احداث و نسبت به ایمن سازی کیفیت و سلامت رودخانه کرج اقدام کند.
در فصل بحران کم آبی، انتقال آب رودخانه کرج باعث از میان رفتن محیط زیست بخشی از این محور می شود محوری که گونه های جانوری و گیاهی منحصر به فرد خود را دارد؛ در این خصوص با مدیرکل اداره کل محیط زیست استان البرز گفتگویی ترتیب داده ایم؛ حسین محمدی با اشاره به اینکه پروژه خط انتقال آب توسط تونل از زیر سد در سالهای گذشته اجرا شده است، گفت: این پروژه بدون ارزیابی های زیست محیطی انجام شده است پروژه های بزرگ مشمول بررسی های محیط زیستی هستند این پروژه بدون مطالعه اجرا شده است.
محمدی در ادامه با اشاره به بحران کم آبی که دامان کشور را گرفته است، و با بیان اینکه مقامات استان در مقابل انتقال آب به پایتخت مقاومت کرده اند، افزود: حیات وحش این محور در معرض خطر جدی قرار خواهد گرفت.
محمدی الزام به رعایت حق آبه ها را ضرورتی دانست که باید از سوی مسئولان مربوطه رعایت شود و گفت: حق آبه های کشاورزی، حق آبه های زیست محیطی و دیگر حق آب های این محور باید رعایت شود.
وی از این منطقه به عنوان پیشانی زیست محیطی البرز نام برد و در پاسخ به این پرسش که خشک شدن درختان این محور در بروز و تشدید پدیده ریزگردها تاثیری دارد یا خیر؟ گفت: خشک شدن درختان در این محدوده بر روی پالایش ریزگردها و همچنین آلودگی هوای البرز به ویژه کلانشهر کرج تاثیری غیر قابل انکار می گذارد.
۵۰ هکتار از دشت اشتهارد در معرض فرسایش بادی است
مدیرکل اداره کل محیط زیست البرز افزود: این محدوده در معرض فرسایش بادی قرار ندارد. کرج با مشکل آلودگی هوا دست و پنجه نرم می کند به همین علت خشک شدن این منطقه پدیده آلودگی هوا را تشدید می کند.
این مسئول بیان کرد: فعالیت ها باید متناسب با ظرفیت های محیط زیستی کشور باشد این در حالی است که در سالهای گذشته از ظرفیت های طبیعی استفاده بی رویه کرده ایم این برداشت های بی رویه چالش های کمبود منابع آبی چه زیرزمینی و چه سطحی را به وجود آورده اند.
وی گفت: ۵۰ هکتار از دشت اشتهارد در معرض فرسایش بادی است و دلیل چنین فاجعه زیست محیطی که عامل گرد و خاک های محلی شده است برداشت های بی رویه از آب های زیر زمینی در وانفسای کم آبی است.
وی در ادامه در پاسخ به این پرسش که با توجه به بحران کم آبی چه بر سر پوشش گیاهی استان خواهد آمد؟ گفت: کم آبی اثری غیر قابل انکار بر پوشش گیاهی دارد باید به دنبال احیای مراتع و پوشش گیاهی باشیم.
در ادامه مدیرکل منابع طبیعی استان البرز در خصوص بحران کم آبی در گفتگو با خبرنگار مهر، گفت: با توجه به بارندگی های اخیر تلاش اداره کل منابع طبیعی این است که با ارائه برنامه های حفاظتی و توسعه ای بحث کمبود آب را مدیریت کند و در بخش منابع طبیعی تلاش می کنیم که بتوانیم تولید آب کنبم.
حسین میررجبی در ادامه با اشاره به بحران کم آبی و تاثیر این پدیده روی پوشش گیاهی گفت: بحث تولید آب بحثی جدید و نویی است معتقدیم اگر پوشش گیاهی تقویت شود و از طرفی فعالیت های آبخیزداری انجام شود می توانیم سفره های آب زیرزمین را تخلیه و به نحو مطلوبی بهره برداری کنیم.
وی ادامه داد: اگر نتوانیم از سفره های آب زیرزمینی استفاده مطلوبی داشته باشیم مجبوریم از آبهای پشت سدها که دو سوم آن در معرض تبخیر است استفاده کنیم.
حق آبه کرجی ها از سد امیرکبیر ۱۵ درصد است
این مسئول گفت: باید در بحث تولید آب گام های استواری برداشته شود چرا که کمبود منابع آبی رشد و توسعه را تحت تاثیر قرار می دهد.
مدیرکل اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری البرز در پایان گفت: باید بتوانیم با مدیریت منابع طبیعی آب های زیرزمینی را ذخیره و نفوذ آب در بسترهای سفره های زیرزمینی را تقویت کنیم.
اما جنس توضیحات نماینده مردم کرج در مجلس اسلامی کمی متفاوت است؛ محمدجواد کولیوند در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه باید پایه اطلاعات را درست بنا نهیم و سالهای سال است که آب رودخانه کرج به تهران منتقل می شود، اظهار کرد: آب یک موضوع ملی است و در کمیته ملی آب در این موارد تصمیم گیری می شود.
وی در ادامه با اشاره به اینکه سد طالقان و امیر کبیر در حوزه استحفاظی البرز و شهرستان کرج قرار دارد، گفت: درست است که این سدها در استان البرز قرار دارد ولی ما از هر کدام از این سدها سهمی ۱۵ درصدی داریم و مابقی برای پایتخت است.
این مسئول مدیریت سهم حق آبه را ضروری دانست و گفت: باید سهم حق آبه خود از این دو سد را مدیریت کنیم اینکه بنشینیم و بگوییم چرا آب رودخانه کرج به تهران منتقل می شود؟ درست نیست این آب باید منتقل شد.
۵۵ میلیون متر مکعب از سد طالقان و امیرکبیر سهم البرز است
نماینده مردم کرج در مجلس شورای اسلامی انتقال آب رودخانه کرج را با پالایشگاه بنزین در شوش دانیال (ع) مقایسه کرد و گفت: مگر می شود شوشی ها بگوییند نمی خواهیم بنزین به کرج و یا دیگر شهرها منتقل شود؟!
کلیوند باز بر روی ارائه اطلاعات درست تاکید کرد و گفت: در کمیته ملی آب حق آبه ها تقسیم می شوند با توجه به اینکه درگیر بحران کمبود آب هستیم باید تلاش کنیم به تناسب سرانه مصرف آب در البرز سهم خود را از حق آبه سدهای امیرکبیر و طالقان بگیریم.
وی در پایان با اشاره به اینکه در حال حاضر در کنار سهمیه حق آبه از ظرفیت های چاه های آب زیرزمینی استفاده می کنیم، گفت: در حال حاضر ۵۵ میلیون متر مکعب از سد طالقان و امیرکبیر سهم البرز است که این مقدار جوابگوی استان نیست باید تلاش کنیم این سهمیه افزایش یابد.
در این خصوص دادستان عمومی و انقلاب کرج در نشست خبری که به مناسبت هفته قوه قضاییه با اصحاب رسانه داشت، در خصوص انتقال آب رودخانه کرج و نتایج این انتقال گفت: همگان از بحران کمبود آب با خبر هستند و می دانند که در شرایط بدی به سر می بریم چرا که بارش ها در سالهای اخیر کم بوده است و همین موضوع باعث تشدید این بحران در کشور شده است.
پیامدهای زیست محیطی انتقال آب رودخانه کرج طی نامه ای به رییس قوه قضاییه منتقل شده است
حاجی رضا شاکرمی با اشاره به اینکه انتقال آب رودخانه کرج به پایتخت برای البرز تبعات زیست محیطی بدنبال دارد، گفت: در این مورد دغدغه جدی داریم به همین منظور رییس دادگستری وقت استان سال گذشته در نامه ای به رییس قوه قضاییه با اشاره به معضلات زیست محیطی پیامدهای این انتقال را عنوان کردند.
این مسئول با اشاره به اینکه کم آبی به مرز بحران رسیده است و در حال حاضر ما ذخیره آب آیندگان را استفاده می کنیم، گفت: باید در این زمینه راه حل های علمی مورد بحث و بررسی قرار بگیرد بنظر می رسد کارشناسان مربوطه باید با ارائه راهکارهای علمی از پساب حاصله در پایتخت برای آب مورد استفاده در کشاورزی استفاده کنند.
شاکرمی استفاده از آبیاری نوین را ضرورتی انکار ناپذیر دانست.
در پایان باید گفت: با توجه به بارش های اخیر به تازگی مسئولان مربوطه خبر از تکمیل ظرفیت اسمی سد امیرکبیر را داده اند ولی واقعیتی که از کسی پوشیده نیست این است که؛ سهم کرجی ها از کل ظرفیت اسمی این سد ۱۵ درصد است و با وجود بحران کم آبی بی تردید حتی اگر یک روز انتقال آب رودخانه کرج از تونل رخ دهد اکوسیستم رودخانه کرج با معضلاتی روبرو می شود که غیر قابل جبران است.
