به‌گزارش تابناک مرکزی، مصطفی مرزبان افزود: ارزش و ويژگی خاص اين مجموعه در بکر و دست نخورده بودن آن است که با توجه به عظمت و معماری خاص آن قابليت معرفی براي ثبت جهانی شدن را نيز دارد که در همين راستا پرونده آن در حال تکمیل و ارسال به وزارتخانه و در مرحله اول برای ثبت ملی و پس از آن اقدام برای ثبت جهانی است.
مدیر کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان مرکزی با اشاره به اینکه تصاویر، پلان، نقشه، عکس، نقشه برداری محوطه، سه بعدی این دستکند زیر زمینی تکمیل شده است گفت: در محوطه باستانی ترخوران دو مرحله کاوش و باستان شناسی انجام شد و در هفته گذشته برای بازدید عموم گشوده شد.
اين مقام مسئول یادآورشد:محوطه باستانی زیر زمینی در زیر بافت امروزی شهر تفرش باحدود ٢٠٠ هکتار وسعت یکی از وسیع‌ترین محوطه‌های زیرزمینی در ایران محسوب میشود. این دستکند زیرزمینی با استناد به داده‌های باستان‌شناسی در دوره سلجوقی ساخته شده و تا دوره صفوی مورد استفاده قرار گرفته است.
مرزبان با بيان اين که اين اثر به زودی در فهرست آثار تاريخي ملي ثبت خواهد شد، افزود:مطالعه اين مجموعه بشری به دليل دارا بودن ظرفيت‌های استثنايي همچون معماري پيچيده، ارتباط آن با قنات و داشتن فضاهای در قالب پایاب و تنوع و چند طبقه بودن فضاها بسيار با اهميت است.
مدیر کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان مرکزی با اشاره به اين که مجموعه دستکند زیرزمینی ترخوران تفرش سه تا هشت متر در زير زمين عمق دارد، ادامه داد: اين مجموعه در سال ۹۶ به طور اتفاقي کشف و در همان زمان برنامه پاک‌سازی و شناسايي آن انجام شد و تا کنون دو فصل کاوش در آن صورت گرفته است.
باستان‌شناسان و کارشناسان ميراث فرهنگي مرتبط با این یافته، معتقدند که معماري اين مجموعه عظيم تنها بخشی کوچکی از اين شهر زيرزميني بوده که بسيار عظيم است و اين مساله فوريت و ضرورت ادامه کاوش در نقاط باقيمانده براي نمايان شدن بخش‌های ديگر اين مجموعه را می رساند.