به گزارش تابناک نازندران به نقل از فارس از شهرستان ساری، با توجه به اینکه بیماری‌های قلبی عروقی، معضل بهداشتی جدید عصر تکنولوژی است و هفتم مهر ماه به‌عنوان روز جهانی قلب نام‌گذاری شده، در این راستا مشروح گفت‌وگو با محسن اعرابی معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مازندران از نظرتان می‌گذرد.
شعار امسال روز جهانی قلب چیست؟
شعار امسال روز جهانی قلب «قلب سالم اولویتی برای همه‌کس و همه‌جا» است که این موضوع به یک ضرورت جدی و مهم یعنی تسهیل و فراهم کردن فرصت انتخاب سلامتی از میان گزینه‌های پیش روی آحاد جامعه، برای آنکه هر فرد صرف‌نظر از طبقه اجتماعی و میزان درآمد و صرف‌نظر از اینکه در کجا و چه موقعیت جغرافیایی زندگی می‌کند، این امکان را داشته باشد که به‌راحتی و بدون هزینه زیاد سلامت قلب خود را انتخاب کند.
وضعیت بیماری‌های قلبی‌عروقی در مازندران چگونه است؟
بیماری‌های مزمن غیرواگیر و در رأس آنها بیماری‌های قلبی‌عروقی معضلات جدید عصر تجدد و الگوی زندگی و مهم‌ترین مشکل هم از جهت خطر مرگ و میر و هم از نظر قابلیت پیشگیری است.
آمار و ارقام نشان می‌دهد سکته قلبی اولین و سکته مغزی دومین علت مرگ به‌شمار می‌رود، سالانه حدود 17.3 میلیون مرگ در جهان بهدلیل بیماری‌های قلبی‌عروقی جان خود را از دست می‌دهند، این موضوع به این معناست به‌طور متوسط در هر 1.8 ثانیه یک نفر در دنیا در اثر این بیماری می‌میرد.
تنها در استان مازندران، مشکلات قلبی‌عروقی روزانه جان 16 نفر را می‌گیرد؛ این در حالی است که از بسیاری از این موارد می‌توان جلوگیری کرد چرا که در میان بیماری‌های غیرواگیر بیش از همه خطرات قلبی‌عروقی قابل پیشگیری و کنترل است.
دلیل افزایش فوتی‌های ناشی از بیماری‌های قلبی‌عروقی چیست؟
واقعیت زندگی امروز بشر این است که شرایط فعلی زندگی برای سلامت قلب و عروق چندان مناسب نیست، ما با گزینه‌های محدودی برای سلامت قلب و عروق خود مواجه هستیم.
کم‌تحرکی و صرف وقت با رایانه و تلفن همراه دیگر جزیی از زندگی ما و فرزندان ما شده، مواد غذایی آماده، پرنمک، پرکالری و سرخ‌کردنی رژیم غذایی معمول ما را تشکیل می‌دهد.
شرایط و انتخاب‌های ناسالم ما به‌گونه‌ای است که گویا از آنها خلاصی نداریم، به‌طوری‌که فرزندان ما دیگر از مزه ماهی و حبوبات بدشان می‌آید.
دیگر کمتر جایی را می‌توان یافت که دود سیگار در آن استشمام نشود حتی در پارک‌ها و فضای سبز نمی‌توان از بوی نیکوتین خلاصی یافت.
دخانیات همه‌جا با کم‌ترین قیمت فراهم است و از آن طرف برای ورزش و تحرک باید بسیار هزینه کنید.
سالمندان جایی برای پیاده‌روی ندارند، گویا مدیران جامعه این موضوع را فراموش کرده‌اند که روزی خودشان هم پا به سن می‌گذارند.
هدف از نام‌گذاری شعار امسال روز جهانی قلب با عنوان «قلب سالم اولویتی برای همه‌کس و همه‌جا» چه بوده است؟
امسال شعار روز جهانی قلب یک فراخوان عمومی برای ایجاد محیط‌هایی است که از نظر پیشگیری از بیماری‌های قلبی‌عروقی سالم باشند، به این دلیل که مکان‌ها و موقعیت‌هایی که ما در آنها زندگی، کار و بازی می‌کنیم یا اوقات فراغت خود را می‌گذرانیم نباید ریسک بیماری قلبی‌عروقی را افزایش دهند.
افراد، غالب اوقات در نتیجه عوامل محیطی، قادر نیستند انتخاب‌های سالمی برای قلب خودشان داشته باشند و در واقع از چنین فرصت‌هایی عاجزند، به دلیل اینکه گزینه دیگری جز زندگی در این شرایط که سلامت قلب چندان مورد حمایت نیست، ندارند.
به‌عنوان مثال عدم دسترسی به غذاهای سالم یا پرهزینه بودن آنها یا مکان‌های عاری از دود دخانیات یا مکان و موقعیت مناسب برای پیاده‌روی، در حالی‌که پیاده‌روها، خیابان‌ها، شرایط کاری و زیرساخت‌های شهرسازی و ... امکان پیاده‌روی را فراهم یا آن را تشویق نمی‌کنند، معابر جاهای امن، راحت و سالمی برای پیاده‌روی نیستند.
یکی از تغییرات محیطی، ایجاد محیط‌های عمومی عاری از دود دخانیات است که یک سیاست شناختهشده برای محدود کردن سیگاری‌ها، با هدف ایجاد جاهایی است برای همه مردم که مطمئن باشید که در آنها به هیچ وجه دود سیگار وجود ندارد.
به نظر شما چرا بیماری‌های قلبی‌عروقی عامل اصلی فوتی در مازندران است؟
خطر بروز بیماری‌های قلبی عروقی به‌عنوان عامل نخست مرگ در مازندران رو به افزایش است که یکی از مهم‌ترین دلایل آن این است که جمعیت زیادی از افراد در سنین پیش از سالمندی هستند که از نظر خطر بیماری قلبی عروقی در وضع نامطلوبی بهسر می‌برند.
بارها گفته شده ولی به جهت اهمیت باز هم باید عنوان کرد که اصلی‌ترین معضل بهداشتی مازندران برای این نسل پیش از سالمندی شیوع بالای چاقی، اضافه وزن، رواج الگوهای غلط غذایی و کم‌تحرکی در قشر بزرگی از شهروندان و حتی روستائیان است.
با توجه به اینکه کم‌تحرکی و چاقی خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی‌عروقی را افزایش می‌دهد، این آمار در مازندران به چه صورت است؟
طبق آخرین آمار بیش از 60 درصد خانم‌های مازندرانی در سنین 15 تا 64 سالگی دچار چاقی یا اضافه وزن هستند و این یک معضل بهداشتی جدی به‌شمار می‌رود.
شاید برای عده‌ای از مردم اینکه مازندران چاق‌ترین استان در کشور است، چندان خطرناک به‌نظر نرسد ولی باید نتیجه آن را در دهه‌های بعد مشاهده کرد، به دلیل اینکه می‌دانیم چاقی و اضافه وزن موجب کلکسیونی از بیماری‌های مزمن می‌شود که از آن جمله می‌توان به بیماری‌های قلبی‌عروقی، سرطان و کبد چرب اشاره کرد.
تأثیر شیوع بالای چاقی و اضافه وزن به تعبیری اپیدمی خاموش آن در مرگ و میر بسیار زیادتر از تصور است و باید همه دست‌اندرکاران جامعه دغدغه آن را داشته باشند که برای تغییر وضع کنونی کاری کنند.
در حال حاضر بسیاری از صاحب‌نظران در دنیا خود چاقی را یک بیماری می‌دانند از نوع بیماری مزمن و متابولیکی که ماهیت پیشرونده و بدون علامت دارد و یک معضل این است که مردم ما چاقی را یک بیماری قلمداد نمی‌کنند.
با توجه به افزایش سالمندی جمعیت در آینده؛ آیا این موضوع خطر بروز بیماری‌های قلبی‌عروقی را افزایش می‌دهد؟
بررسی‌ها نشان می‌دهد بروز بیماری‌های قلبی‌عروقی و خطرات آنها روز به روز در جامعه ما رو به افزایش است و این خطر حتی در سنین پیش از 70 سالگی قابل توجه است، به‌ویژه آنکه ترکیب جمعیت در دهه‌های آتی رو به افزایش است و این موضوع خطر بروز مشکلات قلبی‌عروقی را بیشتر می‌کند.
با توجه به اینکه همواره پیشگیری مقدم بر درمان است، توصیه‌های پیشگیرانه شما چیست؟
مردم ما باید به این نکته توجه داشته باشند که پیشگیری از بیماری‌های قلبی عروقی بسیار ساده‌تر و ارزان‌تر از درمان مشکلات بعدی است که بعضاً بسیار جبران‌ناپذیر است.
تحقیقات و شواهد علمی نشان می‌دهد که توجه به سلامت قلب و عروق حتی از دیدگاه صرفاً اقتصادی یک سرمایه‌گذاری سودمند محسوب می‌شود، بهدلیل اینکه ضررهای رفاهی، هزینه‌ها و مخارج تشخیصی و درمانی بروز عوارضی از جمله آنژیوگرافی و عمل جراحی بایپس عروق کرونر برای یک خانواده سطح متوسط جامعه رقم بسیار قابل توجهی است، در حالی‌که باید ناتوانی و کاهش کیفیت زندگی را نیز به فهرست هزینه‌ها و مشکلات خانواده‌ها اضافه کرد.
توجه به این نکته لازم است که ما برای جلوگیری از این روند یک فرصت کوتاه چندساله در اختیار داریم تا الگوی زندگی خود را تغییر دهیم، عادت‌ها و سبک زندگی خود را اصلاح کنیم.
لازمه اینکه گفته می‌شود بروز بیماری‌هایی مانند مشکلات قلبی‌عروقی آثار اقتصادی بر جامعه دارد، چیست؟
در این راستا بخش‌های مختلف جامعه برای این منظور دست به دست هم دهند و برای سلامت قلب و عروق مردم و اصلاح سبک زندگی همکاری و مشارکت کنند.
نگاهی به عوامل خطر بیماری‌های قلبی‌عروقی نشان می‌دهد که سلامت قلبی‌عروقی ما اکثراً در خارج از بخش بهداشت و درمان رقم می‌خورد.
چگونه می‌توان به سلامت قلب دست پیدا کرد؟
اگر بپذیریم که رفاه و سلامت مردم یک هدف مشترک تمامی نهادها و بخش‌های مختلف عمومی است، این هدف یعنی دست‌یابی به سلامت قلبی‌عروقی باید در دستور کار همه بخش‌های دیگر گنجانده شود، به دلیل اینکه بدون پشتیبانی و هدف‌گذاری عمومی و تعمیم به هیچ وجه نمی‌توان به بهداشت قلبی‌عروقی دست پیدا کرد.
امروزه تغییر سبک زندگی بدون تمرکز بر زیرساخت‌ها و مقدمات رفتار سالم، مقوله دسترسی به کالای سلامت و موضوع انتخاب‌های معمول فرد در جامعه، سبد اقتصادی و رفاهی خانواده، رفتار و مقدمات روانی آن مانند وجود آرامش، طمأنینه و درک فرد ممکن نیست و اصولاً برای رعایت بهداشت قلبی‌عروقی نمی‌توان به چند توصیه ساده اکتفا کرد، بهدلیل اینکه عمل به این توصیه‌ها به عوامل متعددی بستگی دارد فارغ از مشغله‌ها، برنامه، هدف زندگی و مهارت‌های پایه زندگی کردن و نیز فرصت انتخاب‌های سالم امکان ندارد.
رویکردهای جدید نهادهای بین‌المللی مانند سازمان جهانی بهداشت نشان می‌دهد که دیگر مفهوم بهداشت فردی از توجه به بیماری‌های مسری به بیماری‌های غیرواگیر معطوف شده است؛ در حال حاضر اگر کسی تحرک کافی نداشته باشد، بهداشت را رعایت نکرده؛ اگر کسی زیاد غذاهای آماده، سریع، پرچرب و پرنمک استفاده کند، غیربهداشتی عمل کرده دیگر خطر غذاهای بیرونی برای فرزندان ما از مواد غذایی میکروبی به غذاهای پرچرب و پرنمک تغییر یافته است ما الآن باید در فکر ذائقه فرزندان خودمان باشیم تا به غذاهای کم‌نمک عادت کنند، یا بتوانند هفته‌ای حداقل دو بار ماهی بخورند، ذائقه‌‌شان عادت کند حداقل هفته‌ای دو سه بار حبوبات مصرف کنند، شرایط محیطی را طوری فراهم کنیم که کودکان بتوانند بازی و تفریح سالم داشته باشند، زیاد تلویزیون تماشا نکنند، زیاد پشت رایانه نشینند، ورزش کنند و در عین حال بدانند چگونه از خودشان مراقبت کنند و به فکر سلامتی خودشان باشند؛ برای این منظور خود بزرگسالان باید از خودشان شروع کنند.
توصیه شما به تمامی بخش‌های جامعه برای داشتن سلامت قلب چیست؟
تأکید شعار روز جهانی قلب امسال آن است که همه بخش‌های جامعه باید دست به دست هم دهند تا افراد این امکان و دسترسی را داشته باشند که در زندگی و کار و اوقات فراغت چیزهایی را انتخاب کنیم که سلامت قلب و عروق شان را بالا می‌برند.
لازم است بخش‌های مختلف جامعه انجام رفتار سالم را تسهیل کرده و کاری کنند که این فرصت برای همگان فراهم باشد به‌عنوان مثال با کم‌ترین هزینه به پیاده‌روی بپردازند و برعکس باید هزینه رفتارهای ناسالم مانند مصرف دخانیات را بالا برد و به شیوه‌های مختلف دسترسی نسل جوان به دخانیات را محدود کرد.
با توجه به افزایش میل کودکان به مصرف غذاهای پرچرب و پرنمک از جمله فست‌فودها؛ برای تغییر ذائقه آنان راهکار شما چیست؟
درباره ذائقه کودکان باید هم محتوای نمک محصولات غذایی فراوری شده مانند نان را کاهش داد و هم خودمان از نظر تغذیه و میزان فعالیت بدنی روزانه کار کنیم تا بعداً دچار مشکل نشویم.
در حال حاضر بسیاری از کشورها با این معضل دست به گریبان هستند که سبک زندگی فرزندان آنها بسیار متفاوت و نامطلوب شده است، به‌طوری‌که نسل جدید آنها به غذاهای آماده یعنی پرچرب، پرنمک، تنقلات ناسالم و کم‌تحرکی گرایش دارند و به همین دلایل دچار چاقی و اضافه وزن هستند؛ این‌ها معضلات سبک زندگی جدید هستند که بر الگوی مرگ افراد یعنی مرگ یا ازکارافتادگی در سنین پایین‌تر از 70 سال تأثیر زیادی دارد.
نقشی که بزرگسالان در تغییر و اصلاح الگوی زندگی مطلوب دارند، بسیار زیاد است.
وضعیت سلامت قلب در میان‌سالان مازندران به چه صورت است؟
آمارها نشان می‌دهد در استان مازندران میان‌سالان به‌ویژه مردان بالای 30 سال نسبت به سلامت قلبی عروقی خود بی‌توجه بوده و از خودمراقبتی غافل هستند.
برای آنکه به هدف خودمراقبتی نائل شویم، اولین هدف آگاهی و تغییر نگرش و باور مردم است.
علائم ابتلا به بیماری‌های قلبی‌عروقی در افراد چیست؟
بسیاری از مردم نمی‌دانند که بیماری قلبی عروقی یک بیماری پیشرونده و بی‌علامت است و همچنین خطرات آن مانند فشار خون بالا، قند خون بالا و اختلال چربی‌های خون اکثراً هیچ علامتی ندارد؛ جالب اینکه دیابت نوع دو «دیابتی که در بزرگسالان ایجاد می‌شود» هم غالباً علامت خاصی ندارد و اکثراً اتفاقی تشخیص داده می‌شود و در برخی مواقع این بیماری‌ها متأسفانه در هنگام بروز عارضه یعنی گرفتگی رگ در قلب یا مغز تشخیص داده می‌شود.
حتی بسیاری از بیماران بعد از تشخیص نیز به همین دلیل که ماهیت این بیماری‌ها را نمی‌شناسند، در پیگیری تشخیصی و درمانی سهل‌انگاری می‌کنند و این مشکلات زیادی را سبب شده است؛ وقتی به کسی که هیچ شناختی از این بیماری‌ها ندارد و از طرفی خودش هیچ مشکلی احساس نمی‌کند، برای بررسی بیشتر بعید است به دنبال تشخیص قطعی و درمان این مشکلات برود، به دلیل اینکه تشخیص این بیماری‌ها به پیگیری خود فرد بستگی دارد و با یک بار ویزیت پزشک امکان‌پذیر نیست.
یک نقطه امیدواری آن است که خطرات بیماری قلبی‌عروقی بعد از تشخیص اکثراً قابل کنترل هستند به این معنی که به‌طور قطع می‌توان فشار خون بالا، چاقی و دیابت را کنترل کرد، مشروط به اینکه فرد به سلامت خود حساس باشد و این بیماری را بشناسد، از پزشک خانواده خود درباره پیشگیری از این بیماری راهنمایی بخواهد و به توصیه‌هایش گوش دهد.
تحقیقات نشان داده که حتی در افرادی که زمینه ارثی بیماری قلبی‌عروقی دارند یا پا به دهه‌های بالای 50 سال گذاشته‌اند، می‌توان در بسیاری از اوقات با تغییر سبک زندگی از بروز این بیماری پیشگیری کرد.
آیا معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مازندران برنامه‌هایی برای پیشگیری از بیماری‌های قلبی‌عروقی در دستور کار خود دارد؟
کشورهای مختلف از جمله ایران به یک حرکت جهانی پیوسته‌اند و بر اجرای برنامه‌ای تحت عنوان «اقدام عملی در سطح جهان برای پیشگیری و کنترل بیماری‌های غیرواگیر» برای مقابله با بیماری‌های مزمن غیرواگیر و در رأس آنها بیماری قلبی‌عروقی به توافق رسیده و به موجب این هدف‌گذاری‌ها، بخش‌های مختلف جامعه طبق سند ملی لازم است با هم همکاری و مشارکت داشته باشند.
امسال رویکرد معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مازندران، اجرای برنامه غربال‌گری عمومی برای تشخیص به‌هنگام عوامل خطر در سطح روستا معطوف به دو خطر عمده این بیماری یعنی فشار خون بالا و دیابت بوده و نیز از این پس مشارکت‌طلبی در سطح بین‌بخشی برای کم کردن مصرف نمک در دستور کار شبکه‌های بهداشت قرار گرفته است.
چه برنامه‌هایی به‌مناسبت روز جهانی قلب امسال در مازندران برگزار می‌شود؟
به‌مناسبت روز جهانی قلب برنامه‌های متعددی در شهرستان‌ها مختلف تدارک دیده شده که برخی از آنها شامل حرکت همگانی و بسیج اطلاع‌رسانی هدفمند درباره کاهش مصرف نمک از طریق هماهنگی‌‌های بین‌بخشی، نصب پوستر و بنر، برگزاری همایش و گردهمایی پیاده‌روی، آموزش، مشاوره و بیماریابی از طریق راه‌‌اندازی پایگاه‌های سنجش سلامت در مراکز و در برخی شهرستان‌ها در سطح شهر و از جمله مراسم نماز جمعه و اندازه‌‌گیری شاخص‌های چاقی، قند خون، فشار خون، ارائه خدمات مشاوره تغذیه و مراقبت پزشکی به‌همراه توزیع بروشور، برپایی نمایشگاه قلب سالم در مدارس به همراه برگزاری مسابقه قلب سالم برای ترویج رفتارهای سالم و نیز نمایشگاه غذای سالم برای قلب و عروق، سخنرانی و گفتمان علمی و سایر انواع تبلیغات بهداشتی در سطح شهرها و روستاها بوده است.
همانند سال گذشته آموزش و یادآوری خطر بیماری قلبی‌عروقی و برگزاری حرکت‌های نمادین از جمله برپایی ایستگاه سنجش سلامت برای تشخیص زودهنگام خطرات، پیاده‌روی دسته جمعی، نمایشگاه‌های غذای سالم برای قلب سالم مدنظر قرار دارد.
این برنامه‌ها با چه هدفی در استان برگزار می‌شود؟
این حرکت‌های نمادین هر یک به فلسفه خاصی در پیشگیری، تشخیص و کنترل زودهنگام عوامل خطر اشاره دارد که بهانه‌ای است برای یادآوری این نکته که مردم به خطراتی که سلامت‌شان را در عصر جدید زندگی در هزاره سوم تهدید می‌کند، پی ببرند و خود را مهیای تغییر سبک زندگی کرده و مدیران جامعه نیز خود را متعهد به تسهیل این اقدامات بدانند.
امسال به‌طور خاص بر طرح موضوع اهداف بین‌بخشی ناظر بر سلامت قلبی‌عروقی تأکید شده که قرار است از این پس به‌عنوان یک هدف عمده در تعاملات برون‌بخشی مدنظر قرار گیرد.
همچنین اهداف ناظر بر پیشگیری از بیماری‌های غیرواگیر مبنای اعتمادسازی و مشارکت‌طلبی سایر بخش‌های جامعه در سطح شهرستان‌ها و محیطی‌ترین مناطق شبکه‌های بهداشتی یعنی روستاها است.
صحبت پایانی؟
انشاءالله در آینده‌ای نه‌چندان‌دور شاهد یک تحرک بین‌بخشی، بسیج همگانی و شکل‌گیری یک اراده جمعی برای حمایت و همکاری از این اهداف باشیم و امیدواریم روز جهانی قلب امسال آغاز یک حرکت جدید در حوزه غیرواگیر برای تحقق اهداف ملی سند پیشگیری و کنترل بیماری‌های غیرواگیر باشد.
==============