بافت تاریخی یزد این روزها یک واقعه منحصر به فرد را تجربه می‌کند، خانه قدیمی‌رفیعیان در محله فهادان به نخستین «کتابخانه گردشگر» جهان تبدیل شده است.در این کتابخانه، منابع خارجی برای آشنایی
گردشگران خارجی با کشورمان جمع‌آوری و فرصت استفاده از این کتاب‌ها برای
شروع کار به صورت رایگان فراهم شده است.با توجه به این‌که بسیاری از منابع
تجدید چاپ نشده و نسخه‌های قدیمی‌هستند، هزینه بسیاری صرف خرید آنها
می‌شود؛ از این رو مجری این کتابخانه تاکنون 200جلد کتاب را گردهم آورده
است؛ اما امید دارد که بتواند نزدیک به 2هزار منبع خارجی را در این
کتابخانه در دسترس گردشگران قرار دهد.در و دیوار کتابخانه این خانه تاریخی
که از سوی مجری طرح تملک شده است، با اشیای تاریخی مزین شده و کتاب‌ها در
چارچوبی متفاوت با سایر کتابخانه‌ها، نه تنها در داخل قفسه قرار نگرفته
بلکه به شکلی زیبا با بهره‌گیری از منسوجات و مصنوعات سنتی یزدی، در محیط
خانه چیده شده‌اند. حال و هوای سنتی خانه و چیدمان آن، انگیزه مطالعه را در
خنکای حیاط مرکزی و حوض و لطافت خانه‌های کاهگلی می‌افزاید و مجری طرح
پیش‌بینی می‌کند که این ویژگی‌ها، گردشگران بسیاری را راهی این کتابخانه
گردشگر خواهد کرد.
تلاش برای اجرای ایده‌های علمی‌در بافت
«محسن رفیعیان» عضو هیات علمی‌دانشکده هنر و معماری دانشگاه یزد است و
همواره دغدغه بسیاری برای اجرای طرح‌های پیشرو در بافت تاریخی دارد.او که
تغییر کاربری خانه‌های قدیمی‌تنها به عنوان هتل و رستوران سنتی را
برنمی‌تابد، عقیده دارد که بافت تاریخی یزد برای الگوسازی و احیا نیازمند
ایده‌های علمی‌است.این استاد معماری که بافت تاریخی به ویژه محله فهادان را
یکی از پهنه‌های مستعد توسعه خلاق می‌داند، توسعه خلاق را «تلفیق اقتصاد و
فرهنگ با تکیه بر یکدیگر» معرفی می‌کند.
رفیعیان اقبال از توسعه خلاق را در بافت تاریخی یزد مناسب می‌داند اما عقیده دارد که موانعی جدی بر سر راه این پیشرفت وجود دارد.
او ضعف قوانین دولتی و ساختارهای اداری را در کنار برخوردهای سلیقه‌ای و
رویه‌های کدخدامنشی، مانعی در مسیر تحقق این رویکرد می‌بیند.این استاد
معماری دانشکده هنر و معماری دانشگاه یزد یکی دیگر از مشکلات بهره‌برداری
از فرصت توسعه خلاق در بافت تاریخی را پایین بودن سطح آگاهی و دانش جوامع
محلی به عنوان کسانی که باید بستر مکانی و جغرافیای بافت را مهیا کنند،
می‌داند.
وی با تاکید بر این‌که این معضل مانع بزرگی در مسیر توسعه صنعت گردشگری در
بافت تاریخی یزد محسوب می‌شود، عقیده دارد که این ناآگاهی موجب احساس ترس و
ناامنی در بین سرمایه‌گذاران علاقه‌مند به بافت تاریخی است.
او با همه این کاستی‌ها و موانع، قدم در راه جدیدی نهاده است. نخستین
کتابخانه «گردشگر» دنیا این روزها در خانه‌ای قاجاری که به نام خانواده
رفیعیان خریداری شده ، راه‌اندازی شده است.
رفیعیان با این ایده که باید مرکزی برای تغذیه فکر گردشگرانی که از بافت
تاریخی بازدید می‌کنند، در بافت ایجاد شود، ایجاد این کتابخانه و مرکز
اطلاعرسانی در بافت قدیم را برای رفع نیاز برخی گردشگران علاقه‌مند به
تاریخ، معماری و تمدن ایرانی لازم و ضروری می‌داند.
زحمات گردآوری منابع خارجی درباره ایران
استاد معماری و عضو هیات علمی‌دانشگاه یزد این کتابخانه را با تلاش و
هزینه شخصی و بدون هیچ حمایتی از مسئولان استان، گردآوری کرده و به دلیل
مستقل بودن کتابخانه‌اش حتی از حمایت نهاد کتابخانه‌های عمومی‌استان هم
محروم مانده و تنها به دریافت مجوز بسنده کرده است.
وی تاکنون 200 جلد کتاب خارجی درباره ایران را با هزینه 400 میلیون تومان
درخانه 400 متری رفیعیان گردآورده و قرار است که تعداد این منابع را به 2
هزار جلد افزایش دهد، هر چند این کار نیازمند زمان بسیار و البته هزینه‌ای
گزاف است.
این عضو هیات علمی‌دانشگاه یزد، منابع را از دستفروشان، کتابفروشان شخصی و
مجموعه‌داران گردآوری کرده است و امیدوار است تا 5 سال دیگر حداقل هزار
جلد کتاب خارجی درباره ایران در این کتابخانه جمع‌آوری کند. هدف او از
راه‌اندازی این کتابخانه برای گردشگران خارجی، معرفی و اطلاعرسانی تاریخ و
فرهنگ معماری ایران است؛ برای شروع کار، کتابخانه‌اش را به صورت رایگان در
اختیار گردشگران قرار می‌دهد، اما امکان امانت کتاب با توجه به ذات صنعت
گرشگری در این کتابخانه فراهم نشده است.
رفیعیان اما برای درآمدزایی آن هم برنامه‌هایی دارد. او قرار است بعد از
پیشرفت کار و استقبال گردشگران از کتابخانه‌اش، که دور از انتظارش هم نیست،
حق عضویت روزانه و هفتگی برای کتابخانه تعریف کند.او که به دلیل نقص
منابعش، در حال حاضر توانایی برآورد میزان استقبال گردشگران را ندارد،
عقیده دارد که می‌تواند با راهنمایی و دریافت نظرات گردشگران، راهکارهایی
برای ارتقای کتابخانه‌اش پیدا و اجرا کند.
بهره‌برداری از فاز اول «کتابخانه گردشگر»
اولین «کتابخانه گردشگر» دنیا در محور گردشگری بافت تاریخی در محله فهادان
راه‌اندازی شده است تا خدماتی را که در بافت تاریخی به گردشگران ارائه
می‌شود، کامل کند. فاز اول این مرکز فرهنگی در خانه قاجاری رفیعیان در کنار
بوستان شاه ابوالقاسم به بهره‌برداری رسیده و قرار است به مرور زمان با
تکمیل منابع، به یک کتابخانه مجهز و منحصر به فرد برای گردشگران خارجی
تبدیل شود. تاکنون 200 عنوان کتاب برای ایجاد این کتابخانه خریداری شده که
همه درباره تاریخ، معماری و تمدن ایران زبان به زبان‌های زنده دنیا هستند و
مجری در تلاش است که تعداد منابع کتاب را به 2 هزار جلد افزایش دهد.
همشهری