ویژگی های جالب حمام های ایرانی
حمام های ایرانی تلفیقی از هنر و علم معماری بوده اند.طرح ها و نقوش در حمام های قدیمی ایرانی فضای تلطیف روح و آرامش خاطر در کنار نظافت و بهداشت را فراهم می آورده و معماری علمی این بناها در خدمت سلامت مردم بوده است.
به گزارش تابناک فارس:حمام های ایرانی دارای معماری بسیار هوشمندانه ای بوده است به
طوری که در طراحی ساختمان حمام ها با ایجاد راهرویی پیچ در پیچ در حدفاصل دهلیز و ورودی حمام با تعدیل تفاوت دمای سرد بیرون و دمای گرم داخل، مانع از سرماخوردن مراجعان می شدند.
حمام وکیل شیراز دوره تاریخی:زندیه
کارشناس حوزه فنی اداره کل میراث فرهنگی فارس می گوید: علت اینکه سقف حمامها با سطح کوچه ها یکی است، این است که آب با وجود اینکه لوله کشی وجود نداشته به سهولت جریان پیدا کند بنابراین برای پر کردن خزانه باید جوی به آن سمت هدایت میشد. همچنین به طورمعمول عمق همه حمامها دو متر یا دو متر و نیم بوده است.
بصیری همچنین سقف حمامهای قدیمی را از ویژگی دیگر این سازه های تاریخی معرفی و تاکید میکند: سقف اکثر گرمابه های قدیمی گنبدی شکل بوده است، قسمت بالای گنبدی معمولاً چند روزنه تعبیه میشده که با بکارگیری شیشه های خاص محدب نقش نورگیر را ایفا می کردند.
این کارشناس میراث فرهنگی فارس ادامه می دهد:تمام حمامها در چهار دیواری پایینتر از سطح کوچه ها قرار میگرفته بنابراین از آنجا که در این شکل از طراحی امکان گرفتن نور از دیوارها وجود نداشته، از نور خورشید که از سقف به حمام تابیده میشده استفاده میشده است.
به گفته وی تعداد گنبدهای هر حمام بسته به مساحت حمامها با هم فرق دارد، بنابراین در حمام های بزرگ نورگیرهای بیشتری وجود دارد و معمولاً درحمام های کوچک 4 نورگیر را کافی می دانستند.
حمام وکیل شیراز
بصیری ادامه می دهد:حمامه ای قدیم معمولاً چند متر از سطح کوچه و بازار پایین تر بود چون اگر غیر از این میبود آب به خزانه سوار نمیشد .
این کارشناس در ادامه به تزیینات موجود در حمام های قدیمی اشاره میکند و می گوید:کاشی های معرق، هفت رنگ و کاشیهای خشتی، با تصویر انسانی از زیباییها و ویژگیهای
ظاهری حمامها بوده است.
وی با اشاره به اینکه عمده حمامها در کنار خیابان ها و همچنین کنار بازار می ساختند، می افزاید: معمولا در ساخت حمامها از آجر، سنگ و مرمر استفاده میکردند، زیرا این مواد به خوبی در مقابل آب مقاومت میکنند. حمامهای عمومی به لحاظ معماری غالبا دارای در ورودی پیچداری بودند که به رختکن منتهی میشد. در پشت حمام گرمخانهای وجود داشت که آب را در دیگهای بزرگ مسی به جوش میآورد.در گوشهای از رختکن محل استقرار صندوقدار حمام قرار داشت.
بصیری در ادامه اضافه می کند: هم اینک قدیمی ترین حمام های تاریخی فارس که تخریب نشده اند و در فهرست ملی نیز به ثبت رسیده اند متعلق به دوره صفوی هستند که این آثار بیشتر در شهرستان های لار ،فیروز آباد ،جهرم و ... میباشد اما زیباترین و سرپاترین این حمام ها که گذشت زمان آسیب چندانی بر آن وارد نکرده حمام وکیل و ارگ کریم خانی و حمام نظرعلی خان در شیراز است که متعلق به دوره زندیه می باشد.
حمام وکیل شیراز
به گفته این کارشناس حوزه مرمت، در حال حاضر حمام وکیل شیراز به موزه گرمابه تبدیل شده و تمامی آداب و رسوم مردم فارس در دوره زندیه را به تصوير کشیده است.
حمام توكلي شیراز دوره تاريخي: پهلوي
کارشناس فنی اداره کل میراث فرهنگی فارس در ادامه با بیان اینکه تا قبل از دوره قاجار ساخت حمام در خانه های شخصی مرسوم نبوده است، می افزاید: ساخت حمام در خانه های شیراز از اواخر دوره قاجار آغاز می شود و می توان به خانه تاریخی فروغ الملک و عمارت باغ ایلخانی و حمام گنجه در ضلع شمال شرقی عمارت نارنجستان قوام در شیراز اشاره کرد که در این دوره تاریخی دارای حمام بوده اند.
بصیری نقوش موجود در حمام وکیل شیراز را یکی از منحصر به فردترین تزیینات در حمام های تاریخی ایران میداند و میگوید: این تزيینات آهک بری و ساروج است که در واقع این نقوش با ویژگیهای خاص معماری عجین شده است .
این کارشناس میراث فرهنگی فارس می افزاید:در واقع در حمام های تاریخی و عمومی فعالیت های فرهنگی ،سیاسی و اجتماعی همچنین مبادلات اقتصادی صورت می گرفته است.
حمام تاریخی علی خان اشکنان دوره تاریخی : قاجار
عبدالهی ،کارشناس ثبت آثار تاریخی فارس: در حال حاضر 51 حمام تاریخی در فارس در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. به گفته وی پرونده ثبتی چهار حمام تاریخی تادوان در شهرستان جهرم ،ملا حسینی در نی ریز و حمام های گودی و آقا باباخانی شیراز نیز تکمیل شده و به زودی به فهرست آثار ملی می پیوندد.
طوری که در طراحی ساختمان حمام ها با ایجاد راهرویی پیچ در پیچ در حدفاصل دهلیز و ورودی حمام با تعدیل تفاوت دمای سرد بیرون و دمای گرم داخل، مانع از سرماخوردن مراجعان می شدند.
حمام وکیل شیراز دوره تاریخی:زندیه
کارشناس حوزه فنی اداره کل میراث فرهنگی فارس می گوید: علت اینکه سقف حمامها با سطح کوچه ها یکی است، این است که آب با وجود اینکه لوله کشی وجود نداشته به سهولت جریان پیدا کند بنابراین برای پر کردن خزانه باید جوی به آن سمت هدایت میشد. همچنین به طورمعمول عمق همه حمامها دو متر یا دو متر و نیم بوده است.
بصیری همچنین سقف حمامهای قدیمی را از ویژگی دیگر این سازه های تاریخی معرفی و تاکید میکند: سقف اکثر گرمابه های قدیمی گنبدی شکل بوده است، قسمت بالای گنبدی معمولاً چند روزنه تعبیه میشده که با بکارگیری شیشه های خاص محدب نقش نورگیر را ایفا می کردند.
این کارشناس میراث فرهنگی فارس ادامه می دهد:تمام حمامها در چهار دیواری پایینتر از سطح کوچه ها قرار میگرفته بنابراین از آنجا که در این شکل از طراحی امکان گرفتن نور از دیوارها وجود نداشته، از نور خورشید که از سقف به حمام تابیده میشده استفاده میشده است.
به گفته وی تعداد گنبدهای هر حمام بسته به مساحت حمامها با هم فرق دارد، بنابراین در حمام های بزرگ نورگیرهای بیشتری وجود دارد و معمولاً درحمام های کوچک 4 نورگیر را کافی می دانستند.
حمام وکیل شیراز
بصیری ادامه می دهد:حمامه ای قدیم معمولاً چند متر از سطح کوچه و بازار پایین تر بود چون اگر غیر از این میبود آب به خزانه سوار نمیشد .
این کارشناس در ادامه به تزیینات موجود در حمام های قدیمی اشاره میکند و می گوید:کاشی های معرق، هفت رنگ و کاشیهای خشتی، با تصویر انسانی از زیباییها و ویژگیهای
ظاهری حمامها بوده است.
وی با اشاره به اینکه عمده حمامها در کنار خیابان ها و همچنین کنار بازار می ساختند، می افزاید: معمولا در ساخت حمامها از آجر، سنگ و مرمر استفاده میکردند، زیرا این مواد به خوبی در مقابل آب مقاومت میکنند. حمامهای عمومی به لحاظ معماری غالبا دارای در ورودی پیچداری بودند که به رختکن منتهی میشد. در پشت حمام گرمخانهای وجود داشت که آب را در دیگهای بزرگ مسی به جوش میآورد.در گوشهای از رختکن محل استقرار صندوقدار حمام قرار داشت.
بصیری در ادامه اضافه می کند: هم اینک قدیمی ترین حمام های تاریخی فارس که تخریب نشده اند و در فهرست ملی نیز به ثبت رسیده اند متعلق به دوره صفوی هستند که این آثار بیشتر در شهرستان های لار ،فیروز آباد ،جهرم و ... میباشد اما زیباترین و سرپاترین این حمام ها که گذشت زمان آسیب چندانی بر آن وارد نکرده حمام وکیل و ارگ کریم خانی و حمام نظرعلی خان در شیراز است که متعلق به دوره زندیه می باشد.
حمام وکیل شیراز
به گفته این کارشناس حوزه مرمت، در حال حاضر حمام وکیل شیراز به موزه گرمابه تبدیل شده و تمامی آداب و رسوم مردم فارس در دوره زندیه را به تصوير کشیده است.
حمام توكلي شیراز دوره تاريخي: پهلوي
کارشناس فنی اداره کل میراث فرهنگی فارس در ادامه با بیان اینکه تا قبل از دوره قاجار ساخت حمام در خانه های شخصی مرسوم نبوده است، می افزاید: ساخت حمام در خانه های شیراز از اواخر دوره قاجار آغاز می شود و می توان به خانه تاریخی فروغ الملک و عمارت باغ ایلخانی و حمام گنجه در ضلع شمال شرقی عمارت نارنجستان قوام در شیراز اشاره کرد که در این دوره تاریخی دارای حمام بوده اند.
بصیری نقوش موجود در حمام وکیل شیراز را یکی از منحصر به فردترین تزیینات در حمام های تاریخی ایران میداند و میگوید: این تزيینات آهک بری و ساروج است که در واقع این نقوش با ویژگیهای خاص معماری عجین شده است .
این کارشناس میراث فرهنگی فارس می افزاید:در واقع در حمام های تاریخی و عمومی فعالیت های فرهنگی ،سیاسی و اجتماعی همچنین مبادلات اقتصادی صورت می گرفته است.
حمام تاریخی علی خان اشکنان دوره تاریخی : قاجار
عبدالهی ،کارشناس ثبت آثار تاریخی فارس: در حال حاضر 51 حمام تاریخی در فارس در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. به گفته وی پرونده ثبتی چهار حمام تاریخی تادوان در شهرستان جهرم ،ملا حسینی در نی ریز و حمام های گودی و آقا باباخانی شیراز نیز تکمیل شده و به زودی به فهرست آثار ملی می پیوندد.
غیر قابل انتشار: ۰
در انتظار بررسی: ۰
انتشار یافته: ۱
اتفاقا بنده هم زمانی که به دیدن موزه ها و مکان های هنری میروم با همین احساس مواجه میشوم . در زمانهای قدیم زندگی روزمره هم با هنر عجین بود حتی اثار هنری روی وسایل کشاورزی و پوشاک و ظروف هم حک میشد این برای من بسیار جالب است اما امروزه هنر را باید فقط در مکانهای خاص دید. 
