هر کدام از مسؤولان نگاه سلیقه‌ای به موضوع اعتیاد دارند که بعضا کارهای پراکنده‌ای انجام می‌دهند و همسویی و هم‌خوانی سیاست‌ها بین دانشگاهیان، نخبگان و مجریان کمرنگ به‌نظر می‌رسد.
به گزارش خبرگزاری فارس از شهرستان ساری، در سال‌های اخیر با توجه به اینکه معضل اعتیاد گریبان‌گیر بسیاری از جوانان و خانواده‌های آنان شده، مسؤولان و متولیان امر نیز وارد عمل شدند و برنامه‌های پیشگیرانه در دستور کار قرار گرفت.
در طول دو دهه اخیر برنامه‌های پیشگیرانه متعددی از سوی دستگاه‌های مختلف اجرا شد ولی باز هم شاهد رشد این معضل در جامعه هستیم، به‌طوری‌که در چند سال اخیر شاهد کاهش سن اعتیاد و همچنین افزایش اعتیاد در میان بانوان جامعه بودیم که جای تأسف دارد.
متأسفانه روز به روز شاهد ازهم پاشیدن و نابودی بسیاری از زندگی‌ها به‌دلیل مصرف موادمخدر هستیم؛ در سطح اجتماع اقدامات و برنامه‌های متعددی اجرا می‌شود ولی به‌دلیل پراکنده بودن، کار به جایی نمی‌برد و به‌نوعی آب در هاون کوبیدن است.
* رویکرد مشترک و همسو در حوزه پیشگیری از اعتیاد بین مسؤولان وجود ندارد
معاون امور توسعه پیشگیری بهزیستی مازندران در این‌باره در گفت‌وگو با فارس، اظهار کرد: همواره این سؤال در بین افکار عمومی وجود دارد که آیا برنامه‌های پیشگیری از اعتیاد در دهه‌های اخیر موفقیت‌آمیز بوده است؟
رمضان‌علی گلچوبی با بیان اینکه طبیعتاً بسیاری از مردم در حوزه پیشگیری از اعتیاد نقد جدی دارند، تصریح کرد: چه عواملی موجب شده تا برنامه‌های پیشگیری از اعتیاد، از موفقیت لازم برخوردار نبوده و انتظاراتی که مردم و مسؤولان دارند به نحو کافی برآورده نشود و چرا بعد از گذشت دو دهه که در حوزه فرهنگ پیشگیری کار انجام می‌شود باز هم دغدغه جدی امسال مقام معظم رهبری و مسؤولان کشور بحث اعتیاد است و نشست سران قوا و نشست‌های کشوری را به این موضوع اختصاص می‌دهند که چه اقدامات پیشگیرانه‌ای صورت گیرد تا خلأهای سال قبل را رفع و کارایی بیشتر از خود نشان دهد.
وی بیان کرد: برنامه‌های پیشگیرانه از طرف سازمان‌های مختلف در سال‌های اخیر انجام شده، موفقیت‌هایی حاصل شده اما این موفقیت‌ها پرثمر و پررنگ کمتر جلوه کرده است.
معاون امور توسعه پیشگیری بهزیستی مازندران با اشاره به اینکه این سخنان نافی تلاش فعالان حوزه پیشگیری از اعتیاد نیست، اظهار کرد: اقدامات بسیار خوبی در این زمینه صورت گرفته اما این تلاش‌ها بعضا فردی یا سازمانی بوده و به‌عنوان یک سیستم هماهنگ، همسو و یکپارچه نبوده که ما بتوانیم همزمان با رشد اعتیاد برنامه‌های خود را ارتقا دهیم و موجب شده دستاوردها تحت‌الشعاع قرار گیرد.
گلچوبی با اعلام اینکه مشکل نخست در این زمینه فهم ساده‌اندیشانه از روش‌های پیشگیری از اعتیاد در بخشی از دستگاه‌های اجرایی است که بعضا به مواردی از قبیل توصیه‌های اخلاقی، پند و اندرز، ترساندن مردم و توزیع بروشور اکتفا می‌کنند، اضافه کرد: برنامه‌های پیشگیری از اعتیاد باید در بالاترین سطح موجود متکی باشد و مستمر و پایدار و کانون‌های هدف را مورد توجه قرار دهد به این معنا که باید بدانیم در مناطق شرق، غرب و مناطق روستایی چه عوامل تأثیرگذاری تعیین‌کننده اعتیاد هستند که ما بتوانیم آن تعیین‌کننده‌های خطرساز را کاهش داده و تعیین‌کننده محافظت‌کننده را افزایش دهیم.
وی با عنوان اینکه مشکل بعدی در زمینه برنامه‌های پیشگیری از اعتیاد این است که پایش و ارزش‌یابی علمی صورت نمی‌گیرد، اظهار کرد: اگر فعالیت‌های دستگاه‌های اجرایی در یکی دو دهه اخیر جمع‌بندی شود شاید بیش از جمعیت کشور آموزش دادیم اما این آموزش‌ها از کیفیت لازم برخوردار نبوده؛ به‌دلیل اینکه بسیاری از آموزش‌ها به گروه‌های در دسترس جامعه داده می‌شود نه لایه‌های پنهان و نیازمندان واقعی که به این آموزش‌هل نیاز دارند گروه‌هایی که به‌عنوان کانون هدف هستند در برنامه‌های پیشگیری از اعتیاد گم شدند.
معاون امور توسعه پیشگیری بهزیستی مازندران بیان کرد: بررسی‌ها نشان می‌دهد اعتیاد جزو سه دغدغه اصلی مردم است اما از اینکه در سیستم‌های سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی، تخصیص اعتبارات و اجرای برنامه‌ها از جمله سه اولویت اصلی همه مدیران و دستگاه‌های اجرایی باشد به‌نظر می‌رسد این در اولویت‌های اصلی حداقل برای همه سازمان‌ها قرار ندارد.
گلچوبی با اعلام اینکه رویکرد مشترک و همسو در حوزه پیشگیری و مبارزه با اعتیاد بین متولیان فرهنگی جامعه وجود ندارد، افزود: هر کدام از مسؤولان نگاه سلیقه‌ای به موضوع اعتیاد دارند که بعضا کارهای پراکنده‌ای انجام می‌دهند و همسویی و هم‌خوانی سیاست‌ها بین دانشگاهیان، نخبگان و مجریان کمرنگ به‌نظر می‌رسد.
وی یادآور شد: موضوع مهم اینکه مدام در تحقیقات به این موضوع اشاره می‌شود که قبل از اعتیاد عموم معتادان درگیر سیگار و قلیان بودند ولی در جامعه سیاست‌های پیشگیری از سیگار و قلیان به‌عنوان دروازه ورود به اعتیاد به‌ندرت یافت می‌شود و در این زمینه برنامه منظم، یکپارچه و عملیاتی وجود ندارد.
معاون امور توسعه پیشگیری بهزیستی مازندران با تأکید بر ایجاد فضای تفریحی و شاد در سطح جامعه برای جوانان، خاطرنشان کرد: جوانان درگیر اعتیاد هیچ دلیلی برای مصرف عنوان نمی‌کنند و یک نوع لذت‌جویی و شادی کاذب را مطرح می‌کنند که می‌توان با فعالیت‌های جایگزین و گسترش آن در جامعه، شادی را از راه‌های معقول و مثبت به جوانان هدیه کرد.
گلچوبی اضافه کرد: در برخی موارد منتظر می‌شویم تا آسیب و اعتیاد به فرد حادث شود و خیلی از نشانه‌های اولیه اعتیاد در فرد و خانواده شکل گیرد سپس به‌دنبال برنامه‌های پیشگیرانه می‌رویم درصورتی‌که برنامه‌های غربال‌گری سلامت روان در دوران کودکی می‌تواند در این مسیر مؤثر باشد که بتوانیم با شناسایی افرادی که زمینه‌های اولیه برای چالش‌های اجتماعی دارند از دوران کودکی خدمات پیش‌آگاهی و راهنمایی ارائه دهیم و بتوانیم در پیشگیری بعدی موفق باشیم؛ در واقع برخی از نشانه‌های رفتاری در دوران کودکی به‌عنوان زنگ خطر اجتماعی هستند که باید برنامه‌ریزی صورت گیرد تا تبدیل به خطر و بحران اجتماعی نشود.
وی ادامه داد: مواردی ازجمله کودک‌آزاری، همسرآزاری، رقابت‌های کاذب در سطح کنکور و دانشگاه‌ها، افزایش سن ازدواج و پیامدهای فضای مجازی، نداشتن فضای شاد و بیکاری به‌عنوان مشکلات اجتماعی در سطح جامعه وجود دارد که پیامدها و نشانه‌هایش را در کوتاه‌مدت یا سال‌های بعد به‌صورت اعتیاد و کج‌خلقی‌های اجتماعی نشان می‌دهد.
معاون امور توسعه پیشگیری بهزیستی مازندران با اعلام اینکه بسیاری از سیاست‌ها در حوزه پیشگیری عام است، گفت: نیاز است برخی از گروه‌های هدف بیشتر از خدمات و برنامه‌های پیشگیری بهره‌مند شوند؛ نوجوانانی که از امکانات و منابع حمایتی برخوردار نیستند، افراد مناطق آسیب‌پذیر و فرزندان معتادان بیشتر در معرض آسیب‌‌پذیری قرار دارند که در برنامه‌های پیشگیری باید مورد توجه قرار گیرند.
گلچوبی با بیان اینکه مسیری که برنامه‌های پیشگیرانه در سطح جهان طی و موفقیت‌هایی حاصل شد باید از تجربه آنها استفاده شود، اظهار کرد: در کشور ایران نیز بیش از دو دهه برنامه‌های پیشگیرانه در حال اجرا است که برنامه‌هایی که نتایج خوب و مثبت بوده باید تقویت شوند و برنامه‌های کلیشه‌ای، پوستری، نمایشی و بدون نتایج مثبت و اثرگذاری بودند باید حذف شوند.
وی با تأکید بر اینکه مافیای مواد مخدر با عمر 6 هزار ساله بیشترین امکانات و بهترین کارشناسان را در اختیار می‌گیرد تا بتواند براساس ذائقه و تنوع به‌ویژه با مواد صنعتی جدید جوانان را هدف قرار داده و در چندین هزار سایت تبلیغات انجام می‌دهند، خاطرنشان کرد: هر روز مواد زیادی در سطح جامعه توزیع و تولید می‌شود و در حال حاضر نیز می‌بینیم در بحث زنان مانور دادند به‌دلیل اینکه درآمدهای هنگفتی در این زمینه کسب می‌کنند به همین دلیل از هر امکاناتی و ابزاری برای پیشبرد اهداف خود استفاده می‌کنند.
*ٰ برنامه‌های پیشگیری از اعتیاد دیر‌بازده است
معاون امور توسعه پیشگیری بهزیستی مازندران با اشاره به اینکه برنامه‌های پیشگیری از اعتیاد دیر‌بازده هستند، اضافه کرد: باید این برنامه‌ها به‌صورت مستمر و مداوم انجام شوند تا ثمرات آن در آینده‌ای نه چندان دور خود را نشان دهد.
وی با بیان اینکه برنامه‌های پیشگیری از اعتیاد در سطح جهان از سال 1970 آغاز شد و استراتژیک نخست بحث اطلاعات و دانش محور بود، ادامه داد: به این معنا که اطلاعات مختلف در زمینه عوارض مختلف حتی صحنه‌های ترس‌آوری از مواد مخدر را در اختیار جوانان و خانواده‌ها قرار می‌دادند تا پیشگیری شود.
معاون امور توسعه پیشگیری بهزیستی مازندران افزود: به نظر می‌رسد این رویکرد کمرنگ شده چرا که همه ما جوانان می‌دانیم که مواد مخدر غیرمجاز که اطلاعات و اطمینان کافی از استانداردها نداریم نباید مصرف شود پس در حوزه برنامه‌های اطلاعات عمومی رویکرد جهانی کمرنگ شده ولی به‌عنوان برنامه همسو به آن نگاه می‌شود.
گلچوبی اضافه کرد: رویکرد بعدی در زمینه برنامه‌های پیشگیری از اعتیاد که در سال‌های 1980 به آن توجه شد بحث برنامه‌های آموزش مهارت‌های زندگی و ارتباطی بود و در سال‌های بعد بحث برنامه‌های آگاه‌سازی و مهارت‌های زندگی را با هم تلفیق کردند.
وی یادآور شد: موضوعی که در برنامه‌های پیشگیری از اعتیاد به آن توجه می‌شود بحث فعالیت‌های جایگزین است؛ با توجه به اینکه خود موادمخدر آنقدر لذت و سرخوشی دارد که جوانان به آن سمت می‌روند باید جوانان را به سمت فعالیت‌های مثبتی از جمله ورزش و هنر هدایت کنیم که لذت ببرند؛ البته به شرط اینکه لذت آن فعالیت از لذت مصرف مواد برای جوانان بیشتر باشد.
معاون امور توسعه پیشگیری بهزیستی مازندران با اشاره به اینکه رویکرد بعدی که در سال 1990 پیش گرفتند بحث رویکرد روانی اجتماعی پیشگیری از اعتیاد بود، افزود: به‌دلیل اینکه معضل اعتیاد یک موضوع اجتماعی است برای حل و مداخله آن نیز باید با رویکرد اجتماعی کمک بگیریم در واقع در این رویکرد مردم برای اجرای برنامه‌ها مشارکت می‌کنند.
گلچوبی ادامه داد: البته تجربه نیز ثابت کرده هرجایی که مردم خودشان پای کار بیایند به‌ویژه در حوزه فرهنگ پیشگیری از اعتیاد ثمرات موثرتر بوده و برنامه‌ها از کیفیت و ماندگاری بیشتری برخوردار است.
به گزارش فارس، به امید روزی که با اراده خود مردم و همچنین اهتمام، همدلی و هم‌افزایی مسؤولان امر شاهد ریشه‌کن شدن معضل اعتیاد در سطح جامعه باشیم.