انجمن بهداشت رواني کانادا در يک ديد جامع، بهداشت رواني را در 3 قسمت (نگرش هاي مربوط به خود، نگرش هاي مربوط به ديگران و نگرش هاي مربوط به زندگي) تعريف مي کند، از نظر اين انجمن بهداشت رواني يعني توانايي سازگاري با ديدگاه هاي خود، ديگران و رويارويي با مشکلات روزمره زندگي. بهداشت رواني افراد متاثر از عوامل متعددي است .
ورزش راهکار دستيابي به آرامش
ضروري ترين نيازهاي بشر که جزء شرط هاي اصلي بهداشت رواني به شمار مي رود، آرامش خاطر، احساس امنيت، شادابي و نشاط است؛ ورزش يکي از راه هاي دستيابي به اين امر مهم مي باشد .
ورزش و فعاليت هاي جسماني نقش قاطع و موثري بر بهداشت رواني دارد، تحقيقات بسياري نشان داده است که ورزش علاوه بر اينکه ابزار ارزشمندي براي حفظ سلامت جسماني است، رابطه نزديکي با سلامت رواني و به ويژه پيشگيري از بروز ناهنجاري هاي رواني نيز دارد، ورزش از اضطراب و افسردگي مي کاهد و اعتماد به نفس را افزايش مي دهد .
به طور کلي کساني که فعاليت هاي جسمي و تمرينات ورزشي را انجام مي دهند داراي هوش، نظم، انگيزه، اعتماد به نفس و بازدهي بیشتر و خستگي کمتر مي باشند، ورزش به ويژه در سنين کودکي و نوجواني راهکار سالمي براي آزاد کردن انرژي هاي اندوخته شده است و اين خود بسيار لذت بخش و آرامش دهنده می باشد .
شرکت در فعاليت هاي ورزشي به اجتماعي شدن، کسب مهارت و کفايت و همچنين دوست يابي و ارتباط سالم با همسالان کمک مي کند، تحقيقات نشان مي دهد که ورزش بر عملکرد هاي شناختي و هوش تاثير مثبت دارد البته پاره اي از محققان نيز بر اين باورند که چنين رابطه اي وجود ندارد .
تاثير ورزش بر سلامتي در تمام سنين
بدون شک رشد حرکتي کودک در رشد ذهني وي مهم و موثر است و آن طور که پژوهش هاي اخير نشان داده ميزان يادگيري کودک با سطح فعاليت هاي حرکتي و جسمي وي مربوط است .
بهبود کارکردهاي شناختي و ذهني ناشي از ورزش هم در بزرگسالان و سالمندان و هم در جوانان و نوجوانان ديده شده است. تحقيقات نشان داده پس از اجراي تمرينات و برنامه هاي ورزشي حتي در عملکرد شناختي بيماران رواني سال خورده نيز بهبود ديده مي شود و اين به دليل اين است که درگيري غير قابل اجتناب کل مغز در فعاليت هاي بدني يک عامل مهم احتمالي در بازگرداندن و توقف فرآيند هاي انحطاط سلولي جسمي پيري است که در نتيجه آن در توانش ذهني سالخوردگان در نتيجه تمرينات ورزشي مداوم ميزان جريان خون در مغز افزايش مي يابد .
افزايش جريان خون موجب اکسيژن رساني و تغذيه بهتر نرون هاي مغز شده و از تنگ شدن عروق مغز جلوگيري مي کند، اين تاثيرات خود موحب پيشگيري از فراموشي و زوال توانمندي هاي ذهني در سالمندي مي شود .
پژوهشگران همچنين دريافتند که سالمنداني که در يک برنامه تمريني قدرتي و انعطافي به مدت يک سال در روز 3 بار در هفته و در طول 4 ماه شرکت کردند، عملکردشان در اجراي آزمون هاي حافظه بهبود يافته است، پژوهش هاي متعدد نیز نشان مي دهند که بازي هاي ورزشي باعث افزايش خلاقيت، استقلال، رهاسازي تنش و نيز برقراري بيشتر روابط صميمانه بين افراد مي شود .
فعاليت هاي ورزشي محبوبيت و سازگاري اجتماعي افراد را افزايش مي دهد، کشف هيجان انگيزي که صورت گرفته اين است که تمرينات ورزشي علاوه بر افزايش جريان خون در مغز ميزان توليد نوعي فاکتور رشد را افزايش داده که اين عامل نرون هاي مغز را در مقابل آسيب و صدمه مقاوم مي کند و به بقاي آنها کمک مي کند، اين مولکول همچنين مي تواند از تباهي سلول ها در اثر بيماري هاي آلزايمر و پارکينسون جلوگيري کند .
تاثيرات تمرين بر سلول هاي عصبي ناشي از افزايش جريان خون در مغز است که منجر به آزاد شدن فاکتورهاي رشد مي شود و مي تواند از سکته مغزي پيشگيري کند، از سوي ديگر تمرينات ورزشي مي تواند مانند برخي ترکيبات دارويي، موجب آزاد سازي سروتونين، نوراپي نفرين و دوپامين شود .
تاثير ورزش بر رفتار شغلي
تاثير ورزش بر رفتار شغلي نيز مورد بررسي قرار گرفته است، انجام فعاليت هاي جسماني با کاهش قابل ملاحضه اي در غيبت شغلي همراه است، اين قبيل فعاليت ها با سلامت جسماني و کاهش عوارض قلبي که به عنوان عوامل عمده غيبت مطرح مي شود مرتبط است همچنين ورزش با اصلاح برون داده‌هاي شغلي و کاهش خطاهاي ناشي از کارها نيز همراه است به طور کلي تحقيقات نشان مي دهد که افراد پس از انجام فعاليت هاي جسماني و تمرينات ورزشي نوعي تجربه مثبت يا حس بهبود و پيشرفت کيفيت زندگي را در خود مشاهده مي کنند .
اين موارد تنها به ورزشکاران اختصاص ندارد بلکه در مورد افرادي که به صورت تفريحي و غيره مستمر ورزش مي کنند نيز صادق است، تمرينات ورزشي موجب تکثير سلول هاي مغز به ويژه در ناحيه هيپوکامپ مي شود، اين ساختار در انتقال اطلاعات از حافظه کوتاه مدت به بلند مدت دخالت دارد .
به طور کلي پژوهشگران دريافتند که محيط هاي چالش برانگيز که شامل 3 عامل موقعيت هاي يادگيري فشرده، تعامل هاي اجتماعي و فعاليت هاي فيزيکي هستند نقش مهمي در افزايش تعداد سلول هاي مغز در جانداران مختلف و حتي در انسان دارند .
فعاليت هاي بدني به خصوص ورزش سهم زيادي در ايجاد امنيت و آرامش رواني و اجتماعي براي افراد و جوامع، تامين بهداشت و سلامتي و زندگي سالم خواهد داشت. تاثير مهارت هاي حسي حرکتي و فعاليت هاي ورزشي در کنش هاي ذهني و تحول رواني به گونه است که بسياري از روانشناسان و کارشناسان تعليم و تربيت عقيده دارند اين قبيل فعاليت ها در درجه اول مي بايست جزء برنامه هاي موظف آموزشي قرار داده شود .
آشنايي دانش آموزان و دانش پژوهان با برنامه ها و روش هاي مختلف فعاليت هاي حسي و حرکتي نه تنها سبب کنش هاي ذهني آنها مي شود بلکه موجبات نشاط رواني و سرزندگي تقويت اعتماد به نفس و بالطبع بهداشت رواني آنها را فراهم مي کند .