حافظ، دین داری را برای طراوت روحی می خواهد

تابناک فارس به نقل از ایرنا: بیستم مهر به عنوان یادروز حافظ در تقویم گنجانده شده که امسال به دلیل تقارن بزرگداشت یاد روز حافظ با ایام محرم و تاسوعا و عاشورای حیسنی آیین ویژه بزرگداشت خواجه اهل راز هشتم مهرماه جاری با حضور معاون رئیس جمهوری و ریئس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشوردر جوار آرامگاه این شاعر برگزار شد.
افزون بر آن نشست های علمی این یادروز، 18 مهرماه با حضور حافظ پژوهان، استادان و دانشجویان و علاقه مندان به وی در شیراز برگزار شد.
نشست های علمی یادروز حافظ امسال با عنوان حافظ و معنویت در دو بخش و با سخنرانی استادان و حافظ پژوهان برجسته کشورمان برگزار شد که هر یک از استادان به بیان زوایایی از معنویت در اشعار این شاعر برجسته کشورمان پرداختند.

** شعر حافظ منسجم است
عضوهیات علمی دانشگاه تهران در این نشست ها گفت:برخلاف دیدگاه های رایجی که در مورد پراکندگی اشعار حافظ وجود دارد، شعر حافظ منسجم است و همه شعرهایش به هم پیوستگی دارد.
دکتر تیمورمالمیر درنشست یادروز حافظ در شیراز در سخنانی خود با عنوان کارکرد بازآفرینی قصه آفرینش در اشعار حافظ گفت: تمام غزل های حافظ ساختار پیوسته دارند و هرغزل حاوی یک حرف خاص است اما زمانه حافظ اجازه بیان آزادانه نمی داده و او را وادار به ایهام و کنایه کرده است.
وی ادامه داد: قصه آفرینش در اشعار حافظ در برخی موارد با نام بهشت، ابلیس و شیطان و یا آدم آمده است.
مالمیر گفت: حافظ داستان آفرینش را در قالب بازآفرینی می زند تا حرفی زده باشد، مهمترین کارکرد بازآفرینی داستان آفرینش، مبارزه با ریاکاری است.

** استفاده از صنعت کولاژ در اشعار حافظ شگفت انگیز است
عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی تهران نیز گفت: استفاده از صنعت کولاژ در اشعار حافظ شگفت انگیز است.
دکتر بهادر باقری با موضوع حافظ، آغازگر شگرد داستانی' کولاژ' در تلمیحات قرآنی در شیراز بیان کرد: چهار نوع تلمیحات قرآنی در اشعار حافظ وجود دارد که تنها یکی از این تلمیحات که استفاده از صنعت کولاژ است، ویژگی بازر اشعار حافظ است.
وی افزود: حافظ زبانی ساده دارد و غزلهای عاشقانه و یا عارفانه خود را می سراید در حالی که در ژرف ساخت این غزل ها، داستان های دیگری نیز در اثر جریان دارد.
باقری اظهارداشت: حافظ در خلق آثار هنری خود از صنعت کولاژ استفاده می کند به طوری که تصاویر، داستان ها و آثار مختلف دیگر متون را به متن اصلی می چسباند و فضای جدیدی را به وجود می آورد.
وی اضافه کرد: حافظ در حین سرودن غزل های عاشقانه و عارفانه به شکل پنهانی و هنرمندانه ای داستان هایی از حضرت سلیمان، یوسف، خضر و عیسی را بیان می کند.
او ادامه داد: می توانیم بگوییم که ریشه صنعت کولاژ در اشعار حافظ است زیرا حافظ به طور هنرمندانه ای از این مهم در اشعار خود استفاده کرده است.
کولاژ یا چسبانه کاری روشی در تولید آثار تجسمی است که آثار مختلف هنری را در یک سطح چسپانده و طرح و رنگ ویژه و جدیدی را پدید می آورد.
این سبک در غرب بسیار مورد توجه است.

** حافظ در تشیبهات نگاه به نظریه عرفانی دارد
حافظ پژوه برجسته کشورمان هم گفت: حافظ در تشبیهات نگاه به نظریه عرفانی دارد و معتقد است هر چیز در دنیا تجلی گاه نگاه خداوند است که مخاطبان را به تماشای آنها وا می دارد.
منصور پایمرد نیز در سخنرانی با موضوع تشبیه و تنزیه از نظر ابن عربی و حافظ گفت: حافظ به ما یاد آور می شود که هر چیز که در این دنیا میبینیم خدا را به یاد ما می آورد.
وی افزود: نسبت استفاده حافظ از آرایه نسبت به شاعران دیگر بیشتر است که این مهم برای حافظ به یک ویژگی سبکی تبدیل شده است.
پایمرد بیان کرد: تشبیهات حافظ در وصف ذات خداوند است اما ممکن است گروهی که به عرفان حافظ را قبول ندارند بگویند تشبیهات حافظ الهی و برای خدا نیست.

** حافظ، دین داری را برای طراوت روحی می خواهد
عضو هیات علمی دانشگاه شیراز نیز گفت: به نظر می رسد حافظ دین داری و ورود به عالم معنویات را جز برای صیقلی کردن درون و رسیدن به طراوت روحی نمی خواهد.
مسعود حسین چاری در سخنرانی با موضوع برخی سویه های روان شناختی در معنویت طربناک حافظ بیان کرد: حافظ از سایر گونه های دین ورزی اعلام برائت می کند و یا روی خوش نشان نمی دهد.
وی ادامه داد: روانشناسی از آن جهت که انسان را بر تمام جهات در کانون مطالعه خود قرار داده است آیینه تمام نمای علوم انسانی دانسته اند و امروز معنویت به عنوان قلمرو غایی وجود انسان در کانون توجه هزاران پژوهشگر و روانشانسی است.
حسین چاری گفت: معنویت و مذهب در هر زمانه و زمینه ای پیوندی ناگسستنی دارند، گوشه و کنایه های طعن آمیز و نقادی های صحیح به سرعت ما را به نوع نگاه حافظ به گرایش های دینی و معنوی رهنمون می کند.
این استاد دانشگاه افزود: حافظ نوعی شادمانی درونی و خرمی روحی را با بیان واژگانی مانند خوشی، مستی، می زدگی، رها شدگی و بی اعتنایی بیان می کند.
حسین چاری ادامه داد: با مرور دیوان حافظ می توان دید که معنویت در زیست و سلوک حافظ به عنوان عاملی درونی شده و مایه جلای روحی و توام با طربناکی و شادمانگی است.

** صداهای گوناگون در شعر حافظ
عضو هیات علمی دانشگاه قم هم گفت:هنر حافظ این است که صداهای گوناگون در شعرش جلوه می کند و باید گفت حافط شاعر چند صدایی است.
دکتر علیرضا فولادی در سخنرانی با موضوع حافظ ، چند صدایی و گفتمان های شیعی و حکمی بیان کرد: مسئله است که میان تعصب و آزادی برای حافظ تعارض وجود دارد فرضیه او برای حل آن چند صدایی است.
وی ادامه داد: مسئله دوم این است که حافظ متوجه تعارض میان ریاکاری اجتماعی و ایمان و خلوص است، حافظ در خصوص این دو مسئله فرضیه هایی که ارائه می دهد با زبان طنز و انتقاد است.
فولادی گفت: چند صدایی شیوه عمل حافظ است و با این روش، تک صدایی جاری در زمان خود را از نفس می اندازد ضمن اینکه می کوشد صدای حقیقت واضح و آشکار شود و آن را به گوش مخاطب برساند.
این استاد دانشگاه گفت: این چند صدایی در اشعار حافظ به اشکال متعدد نمود پیدا کرده است به طوری که گاه صدای بیم از بر باد رفتن ایمان و گاهی نیز امید به بخشش رحمان را از چند صدایی حافظ می توان شنید.
فولادی بیان کرد:عشق بن مایه دیوان حافظ است و حافظ به عشق با دیدگاه حکیمانه نگاه می کند در کتاب امثال و حکم دهخدا 500 بیت از حافظ به عنوان امثال و حکم آمده که این اشعار بیانگر نگاه حکیمانه حافظ است.

** عشق، انسان را به توحید می رساند
عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان نیز گفت: در دیدگاه حافظ عشق است که انسان را به توحید و بقا که همان وصال است می رساند.
دکتر سید علی اصغر میرباقری فرد که با موضوع روایتی دیگر از نقش عشق در بازسازی جهان معنوی حافظ سخنرانی می کرد بیان کرد: حافظ درباره عشق به سه مسئله بیان اهمیت، عظمت و تکریم آن؛ بیان نقش عشق در سلوک عرفانی و شرایط پیمودن راه عشق تاکید دارد.
وی افزود: در دیوان حافظ عشق به قصد از میدان به در بردن سالک وارد می شود و سالک زمانی که وارد عشق عرفانی می شود که از خود بیخود شده باشد.
میرباقری فرد با بیان اینکه عرفان اسلامی از زمان پیدایش و شکل گیری تا قرن ده هجری به دو دوره مشخص تقسیم بندی می شود که دوره اول تا قرن هفتم و دوره دوم از بعد از قرن هفتم است اظهارداشت: این دو سنت عرفان اسلامی تفاوت هایی در روش، رویکرد، زبان، غایت و مفاهیم دارند اما در نهایت هر دو سنت به دنبال رسیدن به معرفت کامل الهی هستند.
این استاد دانشگاه اضافه کرد: حافظ ار عارفانی است که ادامه دهنده سنت اول عرفانی است و در واقع او میراث دار سنت اول عرفان در سده هشتم در ولایت فارس است.
میرباقری فرد ادامه داد: عشق از مهمترین ویژگی ها در عرفان اسلامی است و حافظ در عرفان اسلامی، عشق را با دیدگاه های سنت اول به کار می گیرد.
او عنوان داشت: مهمترین کار و نقش عشق در عرفان این است که وجود سالک زا از او بگیرد و او را از خود بیخود کند و سالک بعد از وارد شدن به مرحله عشق منازل عرفان را طی می کند و در واقع کار عشق این است که سالک را به مرحله فنا و بقا می رساند .
همچنین در این آیین مرکز حافظ شناسی کتاب سال حافظ را معرفی کرد.
مرکز حافظ شناسی کتاب «شرح تحقیقی دیوان حافظ» اثر دکتر منصور رستگار فسایی را که درشش جلد ازسوی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی منتشر شده است به عنوان کتاب سال حافظ انتخاب و به جامعه ادبی کشور معرفی کرد.
در دیگر بخش این برنامه دفتر نوزدهم «حافظ پژوهی» توسط مرکز حافظ شناسی با آثاری ازمریم آذرنیا، محمد جواد اعتمادی، محمدعلی افشانی، نصرالله امامی، مریم پرهیزکاری، علی جنتی، منصور رستگارفسایی، فاطمه سرطاوی، بابک شمشیری، محمود عابدی، عباس عاشوری نژاد، ماندانا فیروزآبادی، بهزاد مریدی، بهمن نامورمطلق و الهه نخعی منتشر شده است.
این شماره از دفتر «حافظ پژوهی» به کوشش سعیده رضازاده در 210 صفحه به سفارش مرکز حافظ شناسی، قطب علمی پژوهش های فرهنگی و ادبی فارس و بخش زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز منتشر شد.