عوامل اصلی مرگ و میر
تابناک فارس به نقل از هورگان: بیماریهای قلب و عروق، سرطان و حوادث ترافیکی بیشترین عوامل مرگ و میر در شهرستانهای نی‌ریز و بختگان هستند که افراد را دچار مرگهای زودرس می‌کنند.
مسئول بیماریهای غیرواگیر شبکه بهداشت و درمان شهرستان نی‌ریز با بیان این مطلب گفت: «در عین حال این ها عوامل قابل کنترل و پیشگیری هستند.»
محمد طاهری آمار مرگ و میر شهرستانهای نی‌ریز و بختگان در سالهای ١٣٩٨ و ١٣٩٩ خورشیدی را به شرح جدول شماره ١ بیان کرد:
در این میان، بیماری قلب و عروق رتبه اول و سرطان رتبه دوم عامل مرگ و میر شهرستانهای نی‌ریز و بختگان را به خود اختصاص داده است.
از ٦٣٣ مرگ سال ١٣٩٩، ٤١٥ مورد (٦٥,٥ درصد) شهری و ٢١٨ مورد (٣٤.٥ درصد) روستایی است. از این تعداد ٣٥٩ مرگ (٥٦.٧ درصد) شامل مردان و ٢٧٤ مرگ(٤٣.٣ درصد) نیز سهم زنان شده است.
به طور میانگین در هر ماه، ٢٤ نفر در دو شهرستان بر اثر بیماری قلب و عروق و حداقل ٦ نفر بر اثر سرطان جان خود را از دست داده‌اند. بر این اساس ٤٥ درصد مرگ و میرها در سال گذشته بر اثر بیماری قلب و عروق و ١٢ درصد آن بر اثر سرطان بوده است.
٥,٦ درصد تلفات سال ١٣٩٩ هم بر اثر حوادث ترافیکی بوده است. ١١ مورد مرگ و میرهای حوادث ترافیکی در سال ١٣٩٨ مربوط به شهرستان نی‌ریز بوده که این رقم در سال ١٣٩٩ به ٢١ مورد رسیده است. در شهر نی‌ریز ٢ موتورسوار در سال ٩٨ جان باختند؛ اما در سال بعد، ٤ موتورسوار جانشان را از دست دادند. تلفات خودرویی شهر نی‌ریز اما ٧٥ درصد کاهش داشت و از ٤ نفر در سال ٩٨، به ١ نفر در سال ٩٩ رسید. در این دو سال، به ترتیب ٢ و ١ عابر پیاده نیز بر اثر حوادث ترافیکی شهر نی‌ریز جانشان را از دست دادند. در کل حوادث ترافیکی درون‌شهری، ٨ نفر در سال ٩٨ و ٦ نفر در سال ٩٩ جان باختند.
همان طور که در جدول می‌بینید، گزینه «سایر بیماریها» در سال ١٣٩٩ رشد ١٠٠ درصدی داشته که بیماری کرونا می‌تواند یکی از عوامل افزایش مرگ و میرها در این دسته باشد.
طاهری در عین حال گفت: «بیش از ٨٠ درصد مرگ و میر مربوط به بیماریهای غیر واگیر است که عمده آن مربوط به قلب و عروق، دیابت، سرطان و بیماریهای تنفسی و حوادث است.
اگر بتوانیم چهار عامل عمده خطر مثل دخانیات، کم‌تحرکی، تغذیه نامناسب و مصرف الکل را کاهش دهیم، می‌توانیم به میزان قابل توجهی از میزان آن بکاهیم.»
لزوم پیشگیری از حوادث ترافیکی
طاهری در مورد حوادث ترافیکی به عنوان سومین علت مرگ و میر گفت:
۶۰ درصد حوادث ترافیکی در ۳۰ کیلومتری جاده‌های برون شهری و نزدیک به شهرها اتفاق می‌افتد. همچنین ۶۰ درصد تصادفات منجر به فوت در فاصله ۳۰ کیلومتری مقصد اتفاق می‌افتد. علت این مسئله عبارت است از: خستگی و خواب‌آلودگی رانندگان به علت استراحت نکردن در مسیر، عجله برای رسیدن به مقصد و استفاده از سرعت بالا، شلوغی و حضور موتورسیکلت‌سواران و عابران پیاده در نزدیک شهرها، استقرار مراکز تأسیساتی و خدماتی کنار جاده در نزدیک شهرها.
عوامل خطر حوادث ترافیکی و پیشگیری از آن
سرعت مهمترین عامل مرگها و آسیبهای ناشی از حوادث ترافیکی است. هر یک درصد افزایش میانگین سرعت، احتمال مرگ ناشی از حوادث ترافیکی را به میزان ۴ درصد و احتمال وقوع تصادف شدید را به میزان ۳ درصد افزایش می‌دهد. هر ۵ درصد کاهش میانگین سرعت، احتمال مرگهای ناشی از حوادث ترافیکی را به میزان ۳۰ درصد کاهش می‌دهد.
با ترکیب روشهای اتوماتیک (نصب دوربین در معابر - نصب وسایل نظارتی در داخل خودرو) و غیر اتوماتیک برای اعمال قوانین محدودیت سرعت، نظارت بر تخلفات افزایش می‌یابد.
رانندگی تحت تأثیر مصرف الکل، به طور معناداری خطر تصادفات شدید را افزایش می‌دهد. بالا رفتن میزان الکل خون می‌تواند منجر به رفتارهای رانندگی خطرناک شود و کاهش غلظت الکل خون و عدم مصرف آن، منجر به کاهش مرگهای ناشی از تصادفات رانندگی تحت تأثیر الکل می‌شود.
استفاده از کلاه ایمنی توسط موتورسیکلت سواران و بستن کمربند ایمنی، خطر مرگ و مصدومیت شدید را کاهش می‌دهد. استفاده نکردن از صندلی مخصوص کودک در خودرو نیز منجر به مرگهای ناشی از حوادث ترافیکی می‌شود. کودکان زیر ١٢ سال حتماً باید از صندلی کودک استفاده کنند.
استفاده از موبایل هنگام رانندگی باعث پرت شدن حواس می‌شود و سرعت واکنش راننده را به میزان ۵۰ درصد کاهش می‌دهد.
پیشگیری از سرطان
مسئول بیماریهای غیرواگیر شبکه بهداشت همچنین در مورد سرطان که به گفته او در سالهای اخیر از رتبه سوم عوامل مرگ و میر به رتبه دوم آمده، توضیحاتی ارائه داد:
در ایران ۸۵ تا ۹۰ درصد علل مرگ و میر بیماریهای غیر واگیر هستند و ۸۰ درصد بیماریهای قلبی و عروقی و ۴۰ درصد سرطانها با حذف عوامل خطر قابل پیشگیری می‌باشند.
سه نوع سرطان روده بزرگ، پستان و رحم، در خانه‌های بهداشت و یا پایگاه‌های سلامت خانواده برنامه تشخیص زودهنگام دارند. افراد گروه هدف ۵۰ تا ۶۹ سال برای سرطان روده بزرگ و ۳۰ تا ۵۹ سال برای سرطان پستان و سرویکس (دهانه رحم) با مراجعه به واحدهای بهداشتی خانه بهداشت و پایگاه سلامت پزشک خانواده غربالگری می‌شوند.
اگر سرطانهای پوست را کنار بگذاریم، بروز سرطان روده بزرگ در ایران در بین مردان و زنان به ترتیب مقام چهارم و دوم را در بین کل سرطانها دارا است و در مجموع در زنان و مردان نیز پس از سرطانهای پستان و معده، سومین جایگاه را دارد.
عوامل خطر سرطان روده بزرگ شامل افزایش سن، سابقه خانوادگی، بیماری التهابی روده، فعالیت بدنی ناکافی، افزایش وزن، دخانیات و مصرف کم میوه و سبزیجات می‌باشد.
با مراجعه افراد بالای ۵۰ سال به پایگاه‌های بهداشتی، آنها از نظر سابقه فردی و خانوادگی و شرح حال خونریزی دستگاه گوارش تحتانی(خونریزی از مقعد)، یبوست و اسهال در طی یک ماه اخیر و کاهش وزن و آزمایش خون مخفی در مدفوع بررسی می‌شوند. در صورت مثبت بودن، افراد مشکوک شناخته شده و به پزشک خانواده و متخصص گوارش و داخلی کلینیک بیماریهای غیرواگیر بیمارستان جهت تشخیص زودرس ارجاع می‌شوند.
خطرسنجی سکته های قلبی و مغزی
به گفته طاهری، بیماریهای قلبی و عروقی شایع‌ترین علل مرگ و میر هستند و در رأس آنها سکته‌های قلبی و مغزی شایع‌ترین علل مرگ و میر به شمار می‌رود.
خطرسنجی یکی از راهکارهای مناسب در تخمین میزان احتمال بروز سکته‌های قلبی - مغزی طی ۱۰ سال آینده است و به شما کمک می‌کند تا با شناخت عوامل خطر، ابتلا به بیماریهای قلبی را کاهش دهید.
بدین منظور ابزاری به نام نمره خطر تهیه شده که با استفاده از آن میزان احتمال سکته قلبی و مغزی طی ۱۰ سال آینده را می‌تواند محاسبه کند.
خطرسنجی با بررسی عوامل خطر متعددی نظیر سن، جنس، میزان کلسترول و فشارخون، استعمال دخانیات و ابتلا به دیابت امکان‌پذیر است. این عوامل برای ارزیابی خطر بروز سکته‌های قلبی و عروقی در ۱۰ سال آینده به کار می‌روند.
از آنجا که بیشتر مرگهای زودرس در افراد با عوامل خطر متوسط و اغلب بدون علامت رخ می‌دهد، توصیه می‌شود همه افراد بالای ۳۰ سال با مراجعه به خانه‌های بهداشت و پایگاه‌های پزشک خانواده، خطرسنجی شوند.
با مراجعه به خانه بهداشت و پایگاه سلامت پزشک خانواده، با پاسخ دادن به سؤالات زیر در پرونده الکترونیک سلامت، احتمال بروز سکته قلبی - مغزی را تعیین کنید:
١- آیا سابقه بیماری قلبی - عروقی زودرس نظیر سکته‌های قلبی و مغزی در افراد درجه یک خانواده شما وجود دارد؟ منظور قبل از ۶۵ سالگی در خانمها و قبل از ۵۵ سالگی در آقایان درجه یک خانواده (پدر، مادر، خواهر و برادر) است.
٢- آیا سابقه دیابت یا نارسایی کلیه در افراد درجه یک خانواده شما وجود دارد؟
٣- آیا به یکی از بیماریهای فشار خون بالا و یا دیابت مبتلا هستید؟
٤- آیا چاقی شکمی دارید؟ دور کمر شما مساوی یا بیشتر از ۹۰ سانتی‌متر است؟
٥- آیا سن شما ۴۰ سال یا بیشتر است؟
پاسخ مثبت به هر یک از پرسشهای فوق به معنی احتمال خطر است و باید میزان خطر وقوع سکته قلبی در ۱۰ سال آینده را محاسبه کنید.
بدین منظور باید از میزان قند، کلسترول و فشار خون خود اطلاع داشته باشید. میزان خطر سکته‌های قلبی و عروقی شما مطابق با یکی از چهار گروه زیر است:
١- خطر کمتر از ۱۰ درصد، ٢- خطر ۱۰ تا کمتر از ۲۰ درصد، ٣- خطر ۲۰ تا کمتر از ۳۰ درصد، ٤- خطر ۳۰ درصد و بالاتر.
با مشخص شدن میزان خطر اقداماتی باید انجام دهید:
اگر نتیجه کمتر از ۱۰ درصد است، در معرض خطر ۱۰ ساله بروز سکته قلبی و عروقی هستید. بنابراین به نکاتی که به شما آموزش داده می‌شود عمل کنید. توصیه می‌شود یک سال بعد مجدداً خطر سنجی را انجام دهید.
اگر بین ۱۰ تا کمتر از ۲۰ درصد است، در معرض ۱۰ ساله بروز سکته‌های قلبی عروقی هستید. ٩ ماه بعد خطرسنجی را تکرار کنید تا به خطر کمتر از ۱۰ درصد برسید. سپس سالانه خطرسنجی را انجام دهید.
اگر در بین ۲۰ تا ۳۰ درصد قرار گرفته‌اید، در معرض خطر ۱۰ ساله سکته‌های قلبی و عروقی هستید. ظرف دو هفته به پزشک مراجعه کنید. احتمالاً داروهای کاهنده چربی و یا فشار خون برای شما تجویز شود و یا در صورتی که هم اکنون این داروها را مصرف می‌کنید، باید میزان مصرف اصلاح گردد.
هر ٦ ماه خطرسنجی را تکرار کنید و اجرای دستورات پزشک مورد تأکید است.
اگر نتیجه ۳۰ درصد یا بیشتر است، در معرض خطر ۱۰ ساله سکته‌های قلبی - عروقی هستید. فوراً به پزشک مراجعه کنید. پزشک احتمال دارد برای شما داروی کاهنده چربی خون تجویز کند و در صورت بالا بودن فشار خون، داروهای کاهنده فشار خون نیز تجویز خواهد کرد.
اگر قبلاً این داروها را مصرف می‌کردید، ممکن است پزشکتان مقدار یا نوع داروی شما را تغییر دهد. هر ۳ ماه یکبار، خطرسنجی را تکرار کنید.
قند خون ناشتا مساوی یا بیش از ۱۰۰ میلی‌گرم در دسی لیتر، فشار خون بیش از ۱۲۰ روی ۸۰ میلی‌متر جیوه و کلسترول بیش از ۲۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر، نیازمند توجه ویژه است. حتماً با پزشک خود مشورت کنید.
پی بردن به چاقی شکمی و دور کمر مساوی ۹۰ سانتی‌متر و بالاتر آسان است. لذا این وسیله خوبی برای تعیین خطر سکته‌های قلبی - عروقی است.
پیشگیری از سکته‌های قلبی - عروقی و سایر بیماریهای غیر واگیر (دیابت، فشار خون و ...) با رعایت موارد زیر میسر خواهد شد:
١- فعالیت بدنی منظم
٢- پیروی از یک رژیم غذایی سالم (مصرف میوه و سبزیجات، حبوبات و مصرف کم نمک و قند)
٣- ترک مصرف دخانیات و الکل
٤- رعایت دستورات پزشکی و پیگیری منظم درمان
